بررسي رابطه بارش‌هاي سنگين با الگوهاي گردشي جو بالا (مطالعه موردي: استان خراسان جنوبي)

Investigating the Relation Between Heavy Precipitation and Circulation Patterns of the Upper Atmosphere (case study : Southern Khorasan Province)

يكي از مسائل مهم در عصر حاضر، مسئله‌ي تغيير اقليم مي‌باشد كه از مهم‌ترين نشانه هاي قابل مشاهده‌ي آن بارش‌هاي سنگين است كه گاه مخرب و زيان بار بوده و تأثيرات ناخوشايندي بر محيط زندگي انسان وارد مي‌سازند و به نظر مي‌رسد اين بارش‌ها از يك منشأ معيني بوجود نمي‌آيند و هر بخش از ايران داراي الگوي متفاوتي است. لازمه‌ي شناسايي اين الگوها، انجام مطالعات كافي از شرايط همديدي و ديناميكي اين رخدادها مي‌باشد. بدين منظور در اين تحقيق با بهره‌گيري از رويكرد محيطي به گردشي و انجام يك تحليل خوشه‌اي بر روي داده هاي بارشي 61 ايستگاه باران سنجي، سينوپتيك و كليماتولوژي سازمان هواشناسي استان خراسان جنوبي طي دوره آماري بين سال‌هاي 1990 تا 2007، چهار الگوي گردشي در تراز500 هكتوپاسكال شناسايي شد. سپس جهت تحليل بارش‌ها در هر الگو، يك روز به عنوان نماينده با ضريب همبستگي  95% معرفي شد. همچنين به بررسي منابع رطوبتي و وضعيت رودباد در زمان رخداد بارش‌ها پرداخته شد. نتايج تحليل‌ها نشان داد كه دو الگوي گردشي به نام‌هاي فرود درياي خزر احمر و فرود مديترانه جنوب اروپا  بيشتر بارش‌ها را توجيه مي‌كنند و بيش از 60 درصد بارش‌ها در اين دو الگو رخ مي‌دهد.از نظر منبع رطوبتي مي‌توان گفت سه منطقه‌ي درياي مديترانه،درياي عرب و خليج فارس در اين بارش‌ها نقش داشته‌اند. اين يافته‌ها مي‌تواند نقش مهمي در پيش‌بيني بارش و جلوگيري از وقوع سيل و خسارات ناشي از آن در منطقه ايفا نمايد.

For exact recognition of heavy precipitation of a region there is a need to sufficient studies about dynamic and synoptic conditions of that occurrence. In this study we used environmentaltocirculation method and approach and data from 61 stations of meteorology organizations and 9 hydrometric stations of South Khorasan province. In relation to the circulation patterns of the upper atmosphere by using base component analysis and cluster analysis between 19902007, 4 circulation patterns were identified. In analysis of these precipitations one representative day was introduced for every circulation pattern. The results of data analysis showed that the circulation patterns N0.2 and 4 justify the most of precipitations and more than 60% of these precipitations occur in these two patterns. In the point of view of the origin of humidity source we can say that 3 regions have had roles in these precipitations: Mediterranean Sea, the Arabian Sea, and the Persian Gulf. These findings can play an important role in forecasting the precipitation and preventing from flooding in the region.