نقد و بررسي داستانِ «آن پادشاه جهود كه نصرانيان را مي‌كُشت از بهر تعصّب» از مثنوي مولوي بر اساس رويكرد بينامتنيّت

An Intertextual Analysis of the Story of “The Jewish King who killed the Christians because of prejudice’’ from Masnavi

پيروان رويكرد بينامتنيّت معتقدند كه هيچ متني خودبسنده نيست و هر متن در آنِ واحد، هم بينامتني از متون پيشين و هم بينامتني براي متون بعدي است. در اين جستار، ابتدا وجوه مختلف متن و بينامتنيّت تشريح شده است و آنگاه بر اساس اين رويكرد، داستاني از «مثنوي معنوي» با عنوانِ «آن پادشاه جهود كه نصرانيان را مي‌كُشت از بهر تعصّب» مورد نقد و بررسي قرار گرفته است. با تحليل اين داستان، روشن شد كه چنان‌كه پيروان رويكرد بينامتنيّت تأكيد كرده‌اند كه هيچ متني اصيل نيست، داستان مورد بحث در مثنوي نيز واگويه‌اي از متون متقدّم خود، از جمله «شغاد و رستم» در شاهنامه، «جزيمه‌الأبرش» در تاريخ بلعمي، «فيروز، شاه ايران و شاه هيطاليان» در تاريخ طبري و «بوم و زاغ» در كليله و دمنه است؛ بدين ترتيب كه در هر پنج داستان، بين دو سرزمين دشمني پديد مي‌آيد و يك نفر از پادشاه مي‌خواهد كه او را در ميان مردم خوار كند و مورد ضرب و شتم قرار دهد. آنگاه فردِ به‌ظاهر مطرود، به سپاه دشمن رو مي‌آورد و با جلب اعتماد آنها موفّق مي‌شود كه دشمن را سخت شكست دهد.

According to intertextuality approach, there is no selfsufficient text; but every text is intertextually related to its previous and following ones. In this study, first, different aspects of text and intertextuality were described, then, the Story of ‘The Jewish King who killed the Christians because of prejudice’ from Masnavi was analyzed from an intertextual perspective. As the proponents of intertextuality believe that there is no original text, the results of this study also showed that this story of Masnavi is a reflection of its earlier stories such as ‘Shaghad and Rostam’ from Shahnameh, ‘Jazymat olabrsh’ from Balami's History, ‘Firouz, the king of Iran and Hytalyan’ from Tabari's History and ‘The owl and the crow’ from Kalileh and Demneh. In all of these five stories, there is enmity between two nations and one of the king's followers asks the king to beat him in front of people. The beat person succeeds to gain the enemy’s trust and finally defeat them hard.