نقش عرف در فقه ابن ادريس

The Role of Common Parlance in Ibn Idrīs’s Jurisprudence

شيوه تفكر هر فقيهي در شرايط زماني و مكاني خاصي شكل گرفته و در استنباط‌هاي وي اثرگذار است. تحولات و پيشرفت فقه، نتيجه همين تاثير و تاثرها است. درك ابن ادريس از زمان خود، شناخت جامعه اي كه در آن مي زيسته و تلاش وي برطرف كردن مشكلات و بيان احكامِ متاثر از آن، سبب شد تا وي به عنوان فقيهي با شهامت بكوشد تا فضاي ركود و سكونِ حاكم بر فقه عصر خود را شكسته و با توصيف اين دوران به دوران نازاييِ عقول و واماندگيِ ذهن ها، ضمن اعتراض به آراي گذشتگان، نقش زمان و مكان را در تحول فقهي بازنمايد و فقهي نوين را پايه گذاري كند. از نظر ابن ادريس، عرف عبارت است از عمل يا گفتاري كه به صورت پيوسته در ميان مردم رايج است. وي معتقد است كه عرف به واسطه داشتن دو منشا متفاوت، دو كاركرد مختلف دارد: كاركرد استقلالي كه عهده‌دار كشف حكم است و كاركرد ابزاري كه وظيفه تعيين موضوعات و مصاديق احكام و تبيين معاني الفاظ را به انجام مي‌رساند.

Each person’s style of thought and cognition is formed in the frame of time and place conditions in a way affecting his deductions. Changes and improvements of jurisprudence are caused by this effect. Common parlance has gained lots of attention by jurists since many years ago. Ibn Idr?s’s full understanding of his time‚ knowing common parlance‚ tending to solve problems, and stating the affected sentences had him try to break the condition of dullness and inertia governing jurisprudence as a bold jurist and establish a new jurisprudence. He could show the role of time and place in the jurisprudent changes by describing his time as a period of sterility of reasons and exhaustion of minds and objecting to his ancestors’ opinions. According to him‚ common parlance is an action which is common among people and should be continued. It contains the domain of action and words. He has mentioned two types of applications: the independent one such as detection of sentences and instrumental one for common parlance. The origins of these common parlances are different.