تاثير تغيير كاربري اراضي بر خصوصيات اجزاء فيزيكي ماده آلي، ميزان رس قابل انتشار و پايداري خاكدانه‌ها در برخي از اراضي استان خوزستان

Effect of land use changes on physical fractionation properties of organic matter, clay dispersion and aggregate stability in some Khuzestan soils province

به منظور بررسي اثر تغيير كاربري اراضي بر اجزاء فيزيكي ماده آلي خاك و برخي از فاكتورهاي كيفي آن اين پژوهش انجام شد. بدين منظور دو كاربري بكر و كشت شده(شامل كشت تناوبي و نيشكر) در استان خوزستان انتخاب و نمونه هاي دست خورده و دست نخورده از دو عمق 30-0 و 60-30 سانتيمتري در سه تكرار تهيه گرديد. نيتروژن كل، كربن آلي، رس قابل انتشار، پايداري خاكدانه ها و اجزاء مختلف مواد آلي در هر عمق تعيين و نتايج به صورت فاكتوريل و در قالب طرح كاملا تصادفي بررسي گرديد. نتايج نشان داد كه مقدار كربن آلي از 6/3 گرم در كيلوگرم در بكر بترتيب به 5/10 و 7/10 در اراضي با كاربري نيشكر و تناوبي افزايش يافت. بيشترين مقدار شاخص پايداري خاكدانه ها در كاربري نيشكر و كمترين آن در اراضي بكر مشاهده شد. با تغيير كاربري اراضي، مقدار رس قابل انتشار از 46% در اراضي باير به 8/34 و 5/40% درنيشكري و تناوبي كاهش يافت. كربن آلي و نيتروژن كل در تمام اجزاء فيزيكي ماده آلي بر اثر تغيير كاربري از بكر به نيشكر و تناوبي افزايش يافت ولي جزء شن نسبت به ديگر اجزاء به تغيير كاربري اراضي حساس تر بوده و سريع‌تر واكنش نشان داد. همچنين در اثر تغيير كاربري، كربن آلي و نيتروژن در بخش شن ماده آلي در لايه سطحي اغلب مناطق غني تر بود. با اين وجود تغيير كاربري اراضي در درجه اول سبب افزايش ميزان ماده آلي در جزء رس خاك، در مرتبه بعدي در جزء شن و به ميزان اندك در جزء سيلت بود كه احتمالا به وجود تركيبات حلقوي و مقاوم به تجزيه ميكروبي در اين بخش از مواد آلي مربوط مي گردد. نتايج نشان داد كه در مناطقي كه خاك بكر كيفيت بالايي ندارد اعمال مديريت هاي صحيح زراعي از طريق ايجاد امكان كشت و افزايش ماده آلي، باعث افزايش خاكدانه سازي و بهبود كيفيت خاك مي گردد.

This research was conducted to study the effect of land use change on some physical fractionation component of organic matter and some of its quality factors. Therefore, two uncultivated and cultivated (such as rotational cropping and sugarcane) were selected in Khuzestan province. Disturbed and undisturbed soils were sampled from 030 and 3060 cm depths. Total N, OC, dispersible clay (DC), aggregate stability and organic matter differentiation were comprised as factorial in Randomized blocks. The results showed that total carbon content was increased from 3.57 g kg1 for uncultivated to 10.5 and 10.65% for sugarcane and rotation cropping system, respectively. Maximum aggregate stability was belonging to sugarcane and minimum was for uncultivated land use. Due to land use changes, dispersible clay content was reduced from 44 in uncultivated land to 33 and 38% under sugarcane and rotation cropping system, respectively. Organic carbon content and total N was increased with land use change from uncultivated to cultivate but sand component was more sensitive to the land use change as comparison to other component and reacted rapidly. Also, organic carbon and nitrogen was more reach in sand particle of organic matter in surface layer. While, the change of land use increased clay fraction of organic matter at first level, this was for sand fraction in second level and third level was belong to silt. This is related to aromatic structure and resistance of this fractionation of organic matter. It was concluded that for soils do not have good quality, best management practices (BMP) and increase organic matter can improve the soil quality and aggregate stability due to make good situation for cultivation.