فريدريش روكرت: مترجم صورت محور يا معنا محور

در ‌طول تاريخ‌ ادبيات ‌همواره شاهد آن بوده‌ايم­ ‌كه يك شاهكار‌ ‌ملي ادبي‌ به مدد فرآيند ترجمۀ خوب، مرزهاي‌ زماني و ‌مكاني را درمي‌نوردد و ­شاهكاري ­جهاني ­مي­ شود. در جهاني‌‌شدن يك اثر ادبي نقش مترجم اگر در حد آفرينش گر اثر نباشد، كمتر از او نيست. مترجم با ترجمه‌‌اي سليس و روان ‌بستر مناسب براي جهاني‌‌شدن يك اثر ادبي را مهيا و خوانندگان ديگر ملل را با آثار شاعران و نويسندگان جهان آشنا مي ­سازد. فريدريش روكرت ‌از ‌جمله شاعران و مترجمان بنام ‌آلماني‌‌زبان‌ است كه‌ توجهي ‌خاص به ادبيات شرق، بخصوص ادبيات ­كلاسيك فارسي، داشته است. روكرت ‌با ‌بهره ­گيري از قريحه ‌و‌ ذوق ­ادبي و استعداد علمي ‌قسمت اعظمي از اشعار شاعران برجستۀ ادبيات­ كلاسيك فارسي را به ادبيات جهان معرفي­ كرده و تلاش­ هايش در گنجينۀ‌ ادبي زمان به يادگار مانده ­است. درخصوص فرايند ترجمۀ متون ادبي نظريه­‌ها و تئوري‌هاي متعددي مطرح شده­ ‌كه ‌علي‌رغم ‌تفاوت در اين نظريه­ ها، مشتركات فراواني بين آنها يافت مي‌شود. بخش ‌اول اين مقاله به تعريف ترجمه و نظريه‌هاي مطرح‌ شدۀ ترجمۀ‌ متون ­ادبي ‌اختصاص يافته ­است. در بخش دوم، ترجمه­ هاي روكرت از اشعار سعدي بطور اخص و اشعار حافظ و مولانا (بصورت موردي) به لحاظ محتواي پيام (افزايش،­ كاهش يا ­تغيير در پيام) و ساختار ­پيام ‌از ‌منظر ترجمۀ ‌معنا محور و صورت‌ محور بررسي مي­ شود. با عنايت به‌ ‌اينكه روكرت مترجم، شرق‌شناس و شاعري تواناست ‌و ترجمه­ هايش ‌به‌‌لحاظ ­رسايي در نقل معنا و مضامين شعري از اهميت خاصي برخوردارند، نويسنده در پي ­پاسخ اين پرسش است: آيا روكرت به‌خاطر ‌قريحۀ شاعري و توانايي در حوزۀ ادبيات با روش طبيعي‌سازي و ­استفاده از الگوهاي كاربردي زبان مقصد به بر­گردان‌ ‌و ‌بازسرايي اشعار فارسي در قالب زبان آلماني پرداخته تا ترجمه­ هايش فارغ از بافت ­كلامي، برگردان روح و جوهرۀ كلام شعراي ادبيات­ كلاسيك ‌ايران‌ باشد.