استفاده از مدل ضرب پذير تغييريافته در جدا‏پذيري اثرات ژنوتيپي در خلر (Lathyrus sativus L.)

در اغلب آزمايش‏هاي مقايسه رقم ها، اثر متقابل ژنوتيپ × محيط پيچيده است و اثرگذاري ژنوتيپي و محيطي جدا‏پذير نيستند. مدل ضرب پذير تغييريافته يك ابزار تحليلي توانمند براي جدا پذيري اثرگذاري ژنوتيپي از اثرگذاري محيطي، جدا پذيري اثرگذاري محيطي از اثرگذاري ژنوتيپي و جداسازي كامل را فراهم مي كند. در اين بررسي ده رگه (لاين) اميدبخش خلر (Lathyrus sativus L.) به همراه توده بومي نقده (به عنوان شاهد) در ايستگاه‏هاي گچساران، كوهدشت لرستان و ايلام براي مدت چهار سال زراعي در قالب طرح بلوك‏هاي كامل تصادفي با سه تكرار در قالب طرح بلوك‏هاي كامل تصادفي با سه تكرار تصادفي به كلي متفاوت ارزيابي شد. صفت عملكرد دانه با استفاده از مدل SHMM تجزيه وتحليل شد. با استفاده از تجزيه خوشه‏اي بر پايه معيار فاصله اقليدسي، درنهايت چهار گروه از محيط‏ها تعيين شد كه سه سال اول ايستگاه گچساران، سال اول ايستگاه ايلام و همچنين دو سال آخر كوهدشت لرستان در يك خوشه، دو سال اول كوهدشت لرستان در يك خوشه جداگانه، دو سال آخر ايلام و سال آخر گچساران نيز در يك خوشه قرار گرفتند. همچنين سال دوم ايلام در يك خوشه جداگانه قرار گرفت. در هركدام از اين خوشه‏ها، ژنوتيپ‏ها اثرگذاري متقاطع با هم نشان نداده و مدل SHMM1 برازش كافي داشته است. درنهايت نتايج مدل SHMM با استفاده از روش نگاره اي (گرافيكي) GGEbiplot نيز تاييد شد. نتايج نشان داد در گچساران اثر متقابل متقاطع كمتري در طي سال‏هاي مختلف بين ژنوتيپ‏ها وجود داشت. همچنين در ايلام بيشترين اثر متقابل متقاطع در سال‏هاي انجام پژوهش مشاهده شد.