بازتاب شكل‌گيري دولت ماد در «گفتار مادي» هرودوت

شكل­ گيري دولت ماد ميان پايان سدة هشتم تا پايان سدة هفتم ق.م. يكي از مسائل مناقشه ­برانگيز مطالعات خاور نزديك باستان در چند دهة اخير بوده است. مناقشة اصلي، پيرامون اعتبار منابع كلاسيك، به‌ويژه «گفتار مادي» هرودوت در بازسازي تاريخ ماد است كه امروزه در بازنگري روند شكل­ گيري دولت در ماد، به دليل عدم تطابق ظاهري آن با منابع خط ميخي معاصر با دورة ماد زير سؤال رفته است. در مقالة حاضر با بازنگري گفتار مادي و به­ويژه روايت ­بنيان­گذاري پادشاهي ماد، تلاش شده است تا اعتبار اين روايت در بازسازي تاريخ ماد از نو مورد ارزيابي قرار گيرد. به نظر مي­رسد اگرچه هرودوت از منابع شفاهي براي نگارش گفتار مادي در كتاب «تواريخ» خود بهره جسته است اما برخلاف انتقادات برخي پژوهشگران، اين روايت هرودوت به‌هيچ‌روي بر پاية عناصر حماسي شكل­ نگرفته­ است. همچنين ناهمساني «گفتار مادي» هرودوت با منابع خط ميخي در برخي موارد ظاهري و در موارد ديگر صرفاً به دليل تفاوت در رويكرد هرودوت و سالنامه­ هاي شاهي ميان­ روداني نسبت به مادها است.

The formation of Median state, which is dated from the end of the 8th century to the end of 7th century B.C., has become a controversial subject in the ancient Near Eastern studies. The main issue in these studies is the reliability of classical sources, especially Herodotus’ “Mêdikos Logos”, in the reconstruction of Median history which in the recent assessments of state formation in Media, has been questioned because of its apparent contradiction with the cuneiform sources contemporary to the Median period. Present article aims at reassessing the credibility of this narrative in the reconstruction of Median history by reviewing Mêdikos Logos, particularly the foundation of kingship in Media. It seems that, even though, Herodotus has used oral sources for compiling Mêdikos Logos in his Histories, but contrary to some critics, Herodotus’ narrative did not take shape based on epic elements at all. Furthermore, supposed contradictions between Mêdikos Logos and cuneiform sources are partially sketchy. In the other cases, this is due to different approaches between Herodotus and Mesopotamian royal annals about Medes.