تبيين فلسفي ديدگاه آرمان گرايانه و واقع گرايانه قرآن نسبت به انسان بر اساس مباني ملاصدرا

Philosophical explanation of Quran’s Idealistic and Realistic Approaches to Human according to Mulla Sadra’s Principles

قرآن كريم دو ديدگاه متفاوت و در عين حال سازگار با هم نسبت به انسان دارد؛ نگاهي آرمان گرايانه در مقام تشريع و تكليف و در عين حال ديدگاهي واقع گرايانه در مقام امتثال اوامر الهي. در نگاه نخست – كه نگاه قرآن به انسان در مقام تشريع است- قرآن كريم معتقد است كه تمامي انسان ها اين قابليت و توانايي را دارند كه به كمال نهايي خويش دست يابند و اين توقع از تمامي انسان ها، توقعي به جاست. اما از منظر ديگر- كه ديدگاه قرآن به انسان در مقام امتثال است- معتقد است كه اكثر انسان ها در واقعيت نخواهند توانست به اين مهم نائل آيند. از منظر ملاصدرا با اصولي مانند اصالت وجود، حركت جوهري نفس، اتحاد عاقل و معقول و ديگر اصول حكمت متعاليه مي توان گفت كه نفس انسان با حركت جوهري خويش و با انتخاب معقولات متناسب و در مجموع با تربيت صحيح عقل نظري و عقل عملي اين توانايي و قابليت را دارد كه خود را به مرحله تجرد تام برساند. اما در عين حال اكثر انسان ها از اين امر مهم غافل شده و لذا در عمل راه ديگري را در حيات خويش اتخاذ مي كنند.

The Quran has two different, and at the same time coherent, approaches to human; idealistic as prescription and realistic as a means to obeying Divine commands. In the first approach, it says that all human beings have the ability to achieve their ultimate perfection and this is a proper expect of all people. But from another perspective, which is its later approach, it believes that the majority of people will not be able to achieve this task. According to Mulla Sadra, with the help of principles such a existentialism, substantial motion of soul, unity of perceiver and perceived and other principles of transcendent wisdom, we can assert that the human soul through its substantive motion and through choosing proper rationales and generally by proper training of practical and theoretical reason can achieve a complete abstraction. Yet the majority of people fail to do so and therefore choose another way in their life.