اثر تغيير اقليم بر آبدهي و ويژگي هاي چشمه هاي كارستي استان كرمانشاه

مناطق كوهستاني زاگرس چين خورده (حوضه الوند) و زاگرس مرتفع (حوضه قره سو) در استان كرمانشاه داراي آبخوان هاي كارستي متعددي بوده كه توسط چشمه هاي كارستي تخليه مي گردند. اين آبخوان ها، منبع اصلي تامين آب جوامع انساني، اكوسيستم هاي حوضه ها و تامين كننده جريان پايه رودخانه هاي الوند و قره سو بوده و نقش حياتي در پايداري محيط، استمرار و شكل گيري مدنيت در مناطق مورد مطالعه دارند. هدف پژوهش حاضر بررسي تاثير تغييرات اقليمي بر ويژگي هاي كمي و رژيم آبدهي چشمه ها است. بدين منظور، تركيبي از روش هاي آماري و مدل سازي استفاده شد. داده هاي مورد استفاده شامل بارش و دبي ايستگاه هاي وزارت نيرو، داده هاي بارش، پارامترهاي دمايي، رطوبت نسبي و تابش خورشيد براي ايستگاه هاي همديد و همچنين داده هاي طولاني مدت GPCC است. نتايج آناليز خودهمبستگي نشان داد در زاگرس مرتفع به جز چشمه ياوري، دبي ساير چشمه هاي كارستي به بارش وابستگي زيادي دارند. در مقابل، چشمه هاي زاگرس چين خورده وابستگي كمتري به بارش دارند، در اين زون تنها دبي چشمه هاي ماراب و ريجاب به بارش وابستگي بالايي دارند. بررسي شرايط اقليمي ايستگاه هاي همديدي نماينده هر زون نشان داد اقليم منطقه طي دوره 2014-1986 تغييرات قابل توجهي يافته و شرايط خشكي منطقه شدت بيشتري پيدا كرده است، به طوري كه بررسي داده هاي بارش ايستگاه ها و داده هاي شبكه اي نشان دهنده كاهش بارش و افزايش خشكسالي هاي متمادي و دوره اي در دو زون مورد بحث است. در مقابل، شرايط حرارتي از روند افزايشي معني داري برخوردار شده است. بيشترين كاهش رطوبت و افزايش دماي منطقه از اواخر دهه 1990 قابل مشاهده است. بررسي شرايط كمي و كيفي چشمه هاي منطقه در ارتباط با تغييرات اقليمي، بيانگر تغييرات قابل توجه آنها است، زيرا آبدهي چشمه هاي مورد مطالعه در دو دهه گذشته به تبعيت از روند منفي بارش، داراي روند كاهشي بوده اند. خشكسالي هاي شديد و كاهش بارش بدون تاخير زماني سبب كاهش آبدهي چشمه هاي كارستي منطقه مورد مطالعه شده اند. ويژگي هاي كيفي چشمه هاي مورد مطالعه نيز تغيير كرده است كه بيشتر تابع حجم آب ورودي به آبخوان بوده و رابطه معني داري با نوسانات بارشي ندارد.