مطالعه تطبيقي نقوش گچبري هاي مكشوفه از شهر تاريخي دره شهر با نمونه هاي مسجدجامع نايين

A Comparative Study of Stucco Decorations Discovered from the Historical City of DarehShahrwith Examples Available in Jameh Mosque of Nain

شهر تاريخي دره شهر در جنوب غرب استان ايلام واقع شده است كه تاريخ ساخت آن به قرن دوم هجري برمي گردد. از مهم ترين يافته هاي باستان شناسي اين شهر تزيينات گچبري آن است كه به لحاظ زيبايي بصري، تركيب بندي نقوش و كاربرد نقوش گياهي و هندسي از نمونه هاي كم نظير اين هنر در صدر اسلام به حساب مي آيند. اين گچبري ها پلي ارتباطي در انتقال دستاوردهاي هنري دوران ساساني به دوران اسلامي به شمار مي روند. هدف اين مقاله شناخت و بررسي نقوش اين گچبري ها و مقايسه تطبيقي آنها با نمونه هاي مسجدجامع نايين براي پاسخ گويي به اين سوالات است: نكات مشترك گچبري هاي اين دو بنا كدام است؟ تاثير گذاري و تاثير پذيري نقوش گچبري هاي دره شهر و مسجدجامع نايين از هم چگونه بوده است؟ تقدم و تاخر ساخت اين گچبري هاي نسبت به هم چگونه است؟ نتايج نشان مي دهد اشتراكات زيادي بين گچبري هاي اين دو در زمينه نقوش گياهي و هندسي، تركيب بندي نقوش و انواع گره ها وجود دارد. استفاده از پلاك هاي گچي با نقش مايه هاي گياهي متاثر از هنر ساساني در دره شهر و بهره گيري از كتيبه هاي گچي در مسجدجامع نائين نشان دهنده اينست كه گچبري هاي دره شهر به لحاظ تاريخ ساخت قديمي تر از نمونه هاي نايين هستند. سازندگان اين گچبري ها با ريختن عناصر هنر ساساني در قالب سنن اسلامي شيوه اي نو براي تزيينات گچبري بوجود آورده اند. روش تحقيق مقايسه توصيفي–تطبيقي است كه بر پايه مطالعات كتابخانه اي انجام گرفته است.

DarehShahris located in South West of the Ilam province. Its history of its establishment goes back to the second century Hegira. The city’s most important archaeological finding is its stucco decorations which are rare examples of this art in the early Islamic era in terms of aesthetics, composition of motifs, and use of vegetative and geometric motifs. These stuccoes are considered as a bridge that transfer the artistic achievements of the Sassanid era to the Islamic period. The aim of this article is identification and investigation of the motifs of these stuccoes and their comparison with samples of the JamehNain Mosque to answer the following questions: What are the common aspects of the stuccoes of these two monuments? How the stucco decorations of these monuments influenced each other? What is the chronological order of their creation? The research method is a descriptive- comparative analogy that is based on library research. The results indicate that there are manycommonalities between stuccoes of these two monuments in terms of vegetative and geometric motifs, the composition of motifs and types of loops. The use of stucco plaques with vegetative motifs, inspired by the Sassanid art in DarehShahr and cornices in Jameh Nain Mosque, indicates that stuccoes of DarehShar are older than samples of the Nain.The artisans created a new method for stucco decorationsby bringingthe Sassanid art elements intothe context of the Islamic art traditions.