كليدواژه :
هنر اسلامي , طرح و نقش , تيموري , مصر , جلد , مماليك
چكيده فارسي :
سابقه فن جلدسازي در ايران طولاني بوده و به گذشته دور برمي گردد كه با طي مراحل تجربي به مرتبه كمال و سرحد اعجاز رسيده است. در دوران اسلامي، حفظ و نگهداري آيات مقدس قرآن، جلدسازان و صحافان را به ساختن بهترين جلد ها واداشت كه در زمان تيموريان به اوج كمال و شكوفايي رسيد. تجليدات تزييني باقي مانده از اين دوارن در ايران مي تواند گواه صادقي بر مرتبه كمال اين فن باشد. ايران در اين دوره مهد هنر صحافي است و اين درست در زماني است كه در قسمت غربي دنياي اسلام خط و به تبع آن وراقي و تجليد رو به انحطاط نهاده است. در دوره تيموري، روش قديمي تزيين ساده كنار گذاشته شد و فنون جلدسازي ظريف گرديد، به نحوي كه 550 هزار بار مهري را بر جلد كتاب نقش مي بستند كه نشانگر روحيه تجمل پرستي و زيباپرستي در اين دوره و رفاه و رونق حاكم بر هرات آن روزگار و سمرقند دومين كانون هنري قرن نهم هجري است. در اين تحقيق، تاثيرات هنر جلدسازي دوره تيموري ايران بر دوره مماليك مصر از نظر نقش مورد بررسي تطبيقي قرار گرفته است. محور اصلي اين تحقيق طرح ها و نقش هاي مورد استفاده در جلدهاي تيموري و دوره مماليك مصر است. سوالاتي كه در اين پژوهش به آنها پاسخ داده مي شود عبارت اند از: 1- تاثيرپذيري نقوش جلدهاي تيموري و مصري از يكديگر چگونه بوده است؟ 2- چه نوع طرح ها و نقوشي در جلدهاي تيموري و مصري مشترك بوده و كاربرد داشته اند؟
با توجه به مبادلات فرهنگي، سياسي و اقتصادي كه در دوره تيموري ميان كشور ايران و دولت مقتدر مماليك مصر (شامل سرزمين هاي مصر و شام) وجود داشته، اين تمدن تحت تاثير فرهنگ و هنر ايران قرار گرفته است. از جمله هنر تجليد كه جايگاه والايي در دوره تيموري داشته است و در دوره مماليك هنرمندان كشور مصر، در مواد مورد استفاده، نقوش و شيوه ساخت از هنر تجليد دوره تيموري تاثير گرفته اند. مهم ترين نقوشي كه در جلدهاي تيموري و مصري مشترك بوده اند، طرح هاي لچك و ترنج، نقوش هندسي و نقوش گياهي هستند كه در جلدهاي هر دو دوره به ميزان زيادي استفاده شده اند. روش انجام اين پژوهش توصيفي- تحليلي و شيوه گردآوري اطلاعات به صورت كتابخانه اي است. محدوده تاريخي اين پژوهش مربوط به جلدهاي دوره تيموري ايران و دوره مماليك مصر از قرن 8 تا اوايل قرن 10 ق (14 تا اوايل قرن 16 ميلادي)، است.
چكيده لاتين :
Scientific Research Quartely Journal Journal of faculty of art Shahed university A Comparative Study of Design and Motif in the Book Covers in the Eras of Timuridand Mamluksof Egypt Kobra Dad mohamadi, MA Student in Restoration of Historical and Cultural Objects, Art University of Isfahan, Isfahan, Iran. Mehrnaz Azadi Buyaghchi, Assistant Professor Department of Conservation and Restoration, Art University of Isfahan, Isfahan, Iran. Recieved: 2015/11/3 Accepted: 2016/5/9 Iran has a long history of book cover making techniques, which goes back to the distant past, and has reached to the level of perfection and miraculousness through experimental stages. In the Islamic period, maintaining the holy verses of the Quran, made book cover makers and book binders to createthe best covers, which reached the zenith of perfection and prosperity inthe Timurid period. The decorative products remained from this period in Iran could be the true evidenceof the level of perfection of the technique. Iran is the cradle of the art of book binding in this period, contemporaneous to the decline of thecalligraphy and consequently book binding and book cover making in the western part of the Islamic world. During the Timurid period, the old method of simple decoration was abandoned and book cover making techniques became sophisticated,so that a seal was pressed 550 thousand times on a book cover, which indicates the spirit of luxury and taste for beauty in this era, and the welfare and prosperityin Herat and Samarkand; the second largest art center in the ninth century Hegira. In this research, the influencesof the art of book cover making in Timurid Iran is comparatively studied in the Mamluk period in Egypt with regard to themotifs.The main focus of the research is the designs and motifs, used in the book covers in the eras o and during the Mamluk era, the Egyptian artistswere influenced by theTimurid bookbinding art with regard to the materials, motifs and the technique. The most important motifs, common in both the Egyptian and the Timurid book covers, werecorner and medallion, geometric and vegetativemotifs,which are widely used inbook covers of the both periods. To conduct this research, descriptive- analytical method,and to collect data, library research method was used. The historical range of this research covers the book covers of the Timurid Iran and Mamluks of Egypt from the 8th century until the early 10th century AH (14th to early 16th century).
