گزارنده، راوي، شاعر: كليدي براي حل مسئله منابع شاهنامه

Translator, Narrator, Poet: The Key to Solving The Problem of Shahnameh's Sources

پژوهشگران دربارة ماخذ يا مآخذ فردوسي در نظم شاهنامه ، نظرات گوناگوني را مطرح كرده اند. عده اي از آنها برآنند كه فردوسي از منابع كتبي و شفاهي بهره برده است ؛ افرادي تنها شاهنامة ابومنصوري را منبع فردوسي مي دانند و عده اي فردوسي را وارث سّنت نقّالي و شفاهي گذشته قلمداد مي كنند و اشاره به دهقان و موبدان زرتشتي در شاهنامه را نشانة ارتباط فردوسي با اين گروه مي دانند. با دّقت در شاهنامه ، مي توان به اين نكته پي برد كه راوي و شاعر دو شخصيت متفاوت اند. شاعر شاهنامه بي شك فردوسي است اما راوي شاهنامه كه در اصل راوي داستان هاي ماخذ فردوسي يعني شاهنامة ابومنصوري بوده ، دهقان صد و بيست ساله اي است كه اهل شهر چاچ بوده و بهرام نام دارد. با درك تمايز سخنان راوي و شاعر در شاهنامه ، ويژگي هاي ماخذ فردوسي براي ما آشكار مي شود، ويژگي هايي كه بيانگر آن است كه ماخذ فردوسي تنها يك كتاب بوده است ، كتابي كه فردوسي ، خود را متعهد مي دانسته حّتي واژگان آن را براي حفظ روايت دهقان ، به كار گيرد و همين امر سبب شده واژگان تازي اندكي به شاهنامه راه يابد.

Researchers have expressed various comments on the source or sources of Ferdowsi’s Shahnameh. Some of them believe that Ferdowsi used from oral and written sources, some of them just have known Abu-Mansouri's Shahnameh as Ferdowsi’s source and the others believe that Ferdowsi’s source is tradition of oral narration. We have a narrator and a poet in Shahnameh; no doubt the poet of Shahnameh is Ferdowsi, but the narrator of Shahnameh that he was the narrator of Shahnameh's source (Abu-Mansouri's Shahnameh) is a person who has one hundred twenty years old, he was from Chach and his name was Bahram. The features of Ferdowsi’s source become clarify for us with understanding the differentiation of words of the narrator and poet. Features that show us the source of Ferdowsi’s work was only a book and Ferdowsi was committed himself to use the Dehghan’s words for keep his narration. This caused a few Arabic words entered in the Shahnameh, and in some cases the old pronunciation of the word is preserved.