بررسي مقايسه اي روند زماني و جغرافيايي گسترش دين اسلام در ايران

مناطق و شهرهاي ايران، در شرايط و زمان هاي مختلف دين اسلام را پذيرفتند. در اين پژوهش با استفاده از روش توصيفي ـ تحليلي ـ استنتاجي، مسئله روند زماني و جغرافيايي گسترش اسلام در ايران و عوامل تاثيرگذار بر آن بررسي مي شود. يافته هاي پژوهش نشان مي دهد شهرهايي مانند قزوين، اصفهان و قم در پذيرش اسلام پيشگام بودند. اصفهان را مي توان اولين شهر اسلامي ايران دانست. در مناطقي مانند آذربايجان، ماوراءالنهر و سواحل درياي مازندران، سخت گيري هايي براي گسترش اسلام انجام شد؛ اما فعاليت خرم دينان عامل اصلي گسترش اسلام در آذربايجان بود. در ماوراءالنهر، خراسان و سيستان نيز فعاليت هاي فرقه هاي به آفريديه، جهميه، كراميه و خوارج، نقشي تعيين كننده در گسترش اسلام داشت. گرايش مردم ديلم و طبرستان به اسلام، بيش از همه، نتيجه تبليغات علويان است. شهر آمل اولين شهر اسلامي اين منطقه به شمار مي آيد. به دليل روحيات مردم فارس، دين زرتشت در آن جا بيش از نقاط ديگر دوام آورد؛ ولي در نتيجه فعاليت هاي فرقه هاي اسلامي و اقدامات شيخ ابواسحاق كازروني در آن منطقه نيز دين اسلام بر آيين زرتشتي غلبه كرد.