پژوهشي در باب تأملات معناشناختي عين‌القضات همداني

موضوع معناشناسي و تبيين رابطۀ «لفظ» و «معنا» همواره در انديشة عرفاني مطرح بوده است؛ البته در همين زمينه، مفسّران و بلاغيون نيز هريك به شيوۀ خاص خود به استقبال موضوع رفته‌ و از جايگاه خود مباحث مهمي دراين ­باره مطرح كرده‌‌اند، امّا در ساحت عرفان، معنا‌شناسي متلازم با طرز تفكر ويژۀ عرفاني است و از علل و اسباب نظري خاصي برخوردار است. دراين­ ميان، آثار عين‌القضات و شيوۀ طرح موضوع در اين آثار از اهميّت بسياري برخوردار است. به همين دليل، پژوهش حاضر با اتخاذ رويكرد درون‌متني، آثار عين‌القضات را از اين چشم ­انداز كاويده است. براين­اساس، تأملات معناشناختي عين‌القضات ذيل هفت عنوان بررسي شده است: 1- لفظ و اصول وضع آن؛ 2- فرم بيان و مادۀ بيان؛ 3- معناي اصطلاحي و معناي حقيقي؛ 4- تكثّر لفظي و تكثّر معنايي؛ 5- اطلاق حقيقي و اطلاق مجازي؛ 6- تمايز لفظي و تمايز معنوي و 7- مسمّا در غياب اسم. در پايان مشخص مي‌شود كه عين‌القضات در تأملات معناشناختي خود، متأثر از نظريۀ وجودي و معرفتي عرفاني است و تلقّي وي دربارۀ حقيقت و ساختار سلسله‌ مراتبي آن، منتهي به اين شده است كه معني را بر شكل ارج نهد و مقدم بدارد.