بررسي ميزان سازگاري قواعد آر.دي.اي. با آثار وابسته فارسي ( مطالعه موردي: شاهنامه )

(A study of compatibility of RDA rules with Persian related works (Case study: Shahnameh

يكي از هدف هاي عمده سازماندهي و فهرستنويسي آثار، بازيابي آثار وابسته به يك اثر مي‌باشد. ازآن‌جا كه آثار ادبي فارسي داراي آثار وابسته زيادي در كتابشناسي ملّي ايران مي‌باشند، بنابراين فهرستنويسي اين آثار، حائز اهميت است. از طرفي، آر.دي.اي. استاندارد جديد فهرستنويسي است كه جايگزين قواعد فهرستنويسي انگلوامريكن، ويرايش دوم مي شود. اين پژوهش بر آن است تا با استفاده از پيشينه هاي كتابشناختي آثار وابسته فارسي، ميزان سازگاري قواعد آر.دي.اي. را با اين آثار بررسي نمايد. هدف پژوهش، تعيين ميزان انطباق قواعد آر.دي.اي. با آثار وابسته فارسي (مطالعه موردي: شاهنامه) مي باشد. روش‌شناسي: پژوهش حاضر پيمايشي است و با استفاده از روش تطبيقي و بصورت ارزيابانه انجام گرفته است. جامعه پژوهش حاضر، متشكل از ۱۱۲۵ پيشينه كتابشناختي آثار وابسته به شاهنامه در فهرست پيوسته كتابشناسي ملي ايران است كه از ميان تمام پيشينه ها، ۴ گروه اثر وابسته كه از نظر كاربرد پرتعداد بودند و كاملترين عناصر كتابشناختي را در خود داشتند انتخاب و مورد مطالعه و انطباق قرار گرفتند. براي پاسخ به پرسش پژوهش، چهار پيشينه كتابشناختي از آثار وابسته به شاهنامه (برگزيده، برگزيده – شرح، شرح، و برگزيده – ترجمه) كه داراي فهرستنويسي انگلوامريكن، ويرايش دوم است انتخاب شده و قواعد آر.دي.اي. بر آن اعمال شده و انطباق و عدم انطباق اين قواعد با آن در جداول نشان داده شده است. يافته ها: قواعد آر.دي.اي. به ميزان ۹۱/۶۶ درصد با آثار وابسته برگزيده و برگزيده-شرح شاهنامه و به‌ميزان ۹۰/۹۰ درصد با آثار وابسته شرح و برگزيده-ترجمه شاهنامه سازگار مي‌باشد. بدين ترتيب قواعد آر.دي.اي. با پيشينه‌هاي مورد بررسي بيش از ۹۰ درصد انطباق دارند. بحث و نتيجه‌گيري: پژوهش حاضر، روش تطبيقي را شيوه مناسب براي پياده سازي قواعد توصيف و دسترسي منبع (آر.دي.اي.) دانسته است، يعني پيشينه هايي كه هم اكنون در كتابشناسي ملي ايران موجود است حفظ شده و مورد مطابقت با قواعد آر.دي.اي. قرار داده شود و اين قواعد بر روي آن پياده سازي شود. البته پياده سازي آر.دي.اي. مستلزم وجود بستري مناسب در پيشينه هاي توليد شده قبلي است. پيشنه هايي كه در حال حاضر در كتابشناسي ملي ايران موجود است كامل نمي باشند و داراي نواقص و كاستي هايي است كه جهت پياده سازي آر.دي.اي. بايد بررسي و تكميل شود و نواقص برطرف گردد. با توجه به اينكه آثار وابسته در حوزه هاي مختلف به خوبي سازماندهي و فهرست نشده اند و در فرايند جستجوي آن، امكان بازيابي منابع نامرتبط وجود دارد پيشنهاد مي گردد ضمن پژوهشي به شناسايي آثار وابسته و نحوه سازماندهي اين آثار اقدام گردد. همچنين پيشنهاد مي گردد تا طي پژوهشي ميزان انطباق آثار ساير حوزه ها كه داراي آثار وابسته زيادي هستند مانند تاريخ، حقوق و ... با قواعد توصيف و دسترسي منبع (آر.دي.اي.) مورد بررسي قرار گيرد.

INTRODUCTION: One of the major goals of organizing and cataloging of works deals with retrieving other works related to them. This fulfills the collocation function of the library catalog. Since Persian literary works cover many related ones in the National Bibliography of Iran, therefore, cataloging of these works has great importance for catalo users. On the other hand, RDA is the new cataloging standard and is replacing the Anglo-American cataloging rules. The purpose of this research is to determine the degree of compatibility of RDA rules with the cataloging of Persian related works. METHODOLOGY: The research method is based on survey method using the evaluative techniques and on a comparative basis. The present research population is composed of 1125 bibliographical records of related works of Shahnameh in the National Bibliography of Iran of which, 4 groups of related works that were large in terms of application and had the most complete elements, were selected and analyzed. To answer the research question, four types of bibliographic records were selected from the related works of Shahnameh (Excerpt, Excerpt-Commentary, Commentary, and Excerpt-translation) which had been catalogued based on the Anglo-American Cataloging rules, 2ed edition. We studied the compatibility and non-compatibility of RDA rules applied to such works. FINDINGS: RDA rules are compatible with related works of Shahnameh, Excerpt and Excerpt-Commentary at the rate of 91/66 percent and 90/90 percent with related works of Shahnameh, Commentary and Excerpt-translation. Thus, more than 90 percent of RDA rules were compatibile with the investigated records. CONCLUSIONS: Based on the research findings, appropriate method for implementation of RDA rules is the comparative method; That is, the records that currently exist based Anglo-American rules in the National Bibliography of Iran should be saved and compared with RDA rules and this standard should be implemented on them. The implementation of RDA requires relevant fields in the previous created records. The records that are currently available in the National Bibliography of Iran are incomplete and have shortcomings that should be reviewed and completed for implementation of RDA. It is also suggested that during research, the degree of adaptation of related works in other disciplines with the rules of RDA, such as history and laws, which have many related works, should be studies.