پديد آورندگان :
ديالمي، حجت دانشگاه شهركرد - گروه علوم خاك , كيوي، جواد دانشگاه شهركرد - گروه علوم خاك , نادري خوراسگاني، مهدي دانشگاه شهركرد - گروه علوم خاك , تقي زاده مهرجردي، روح اله دانشگاه اردكان - گروه علوم خاك , احمدپور برازجاني، محمود دانشگاه زابل - گروه اقتصاد كشاورزي
كليدواژه :
اولويت‌بندي , تحليل سلسله مراتبي , تناسب اراضي , نخل خرما
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: يكي از راه‌هاي شناسايي ظرفيت توليد اراضي و انتخاب كاربري متناسب با آن، انجام ارزيابي تناسب اراضي است. براي اين منظور بايستي، ابتدا معيارهاي اقليمي و خصوصيات خاك تاثير گذار در توليد، شناسايي شوند. همچنين با توجه به تنوع و عدم تساوي درجه اهميت اين معيارها، اولويت‌بندي آنها كاري ضروري است. اين تحقيق با هدف شناسايي و اولويت‌بندي معيارهاي تاثيرگذار در توليد خرما و ارزيابي تناسب اراضي براي كاشت نخل خرماي رقم كبكاب در استان بوشهر با استفاده از فرآيند تحليل سلسله مراتبي انجام گرديد.
مواد و روش‌ها: ابتدا زيرمعيارهاي اقليمي و خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاك تاثير گذار در توليد محصول خرما، با استفاده از بررسي منابع علمي و انجام مطالعات خاكشناسي در مناطق مورد مطالعه، شناسايي و تعيين شدند. سپس ماتريس مقايسات زوجي در قالب روش فرآيند تحليل سلسله مراتبي، تشكيل و براساس ديدگاه و نظر كارشناسان خبره، درجه اهميت نسبي اين زيرمعيارها تعيين گرديد. در مرحله بعد وزن نسبي هر كدام از زيرمعيارها با استفاده از روش تقريبي ميانگين حسابي محاسبه و بر اساس آن، اولويت‌بندي آنها انجام گرفت و در نهايت كلاس‌هاي كيفي تناسب اراضي براي كاشت نخل خرماي رقم كبكاب با استفاده از فرآيند تحليل سلسله مراتبي تعيين گرديد.
ياقته‌ها: نتايج نشان داد مهمترين زيرمعيارهاي اقليمي تاثير گذار در توليد محصول خرما عبارتند از: طول فصل خشك، تعداد روزهاي با بارندگي بيش از 5 ميلي متر در مرحله رسيدگي ميوه، ميانگين دما طي سيكل رشد، گل‌دهي و رسيدگي ميوه، مجموع نياز گرمايي از مرحله گل‌دهي تا رسيدگي ميوه، ميانگين رطوبت نسبي سيكل رشد و تشكيل ميوه، ميانگين ساعات آفتابي و تعداد ماه‌هاي سال با ميانگين سرعت باد بيش از 5 متر بر ثانيه طي سيكل رشد. همچنين نتايج اولويت‌بندي زيرمعيارهاي اقليمي با استفاده از فرآيند تحليل سلسله مراتبي، نشان داد در بين عوامل اقليمي تاثير گذار در ارزيابي تناسب اراضي براي كاشت خرما، ميانگين دماي مرحله گل‌دهي با وزن نسبي ۰/۱۶۱ و تعداد ماه‌هاي سال با ميانگين سرعت باد بيش از 5 متر بر ثانيه طي مرحله سيكل رشد با وزن نسبي ۰/۰۸ به ترتيب داراي بيشترين و كمترين درجه اهميت مي‌باشند. نتايج بررسي منابع علمي و انحام مطالعه خاكشناسي در مناطق مورد مطالعه، براي شناسايي زيرمعيارهاي مربوط به خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاك مؤثر بر توليد خرما، نشان داد مهمترين اين زيرمعيارها، عبارتند از: بافت خاك، ميزان آهك، ميزان گچ، اسيديته، ميزان كربن آلي، ميزان پتاسيم قابل جذب، شوري و قليائيت (نسبت جذب سديم). و بر اساس نتايج اولويت‌بندي زيرمعيارهاي خاك، شوري با وزن نسبي ۰/۲۷ و ميزان گچ با وزن نسبي ۰/۰۴۱ به ترتيب داراي بيشترين و كمترين درجه اهميت مي‌باشند. نتايج ارزيابي كيفي تناسب اراضي با استفاده از روش AHP، نشان مي‌دهد 75 درصد مناطق مورد مطالعه در استان بوشهر براي كاشت نخل خرماي رقم كبكاب، خيلي مناسب بوده و در كلاس تناسب S1 و 25 درصد نسبتاً مناسب بوده و در كلاس تناسب S2قرار مي‌گيرند.
نتيجه‌گيري: بر اساس نتايج اين تحقيق، توصيه مي‌شود در انتخاب مكان مناسب كاشت نخل خرما به عوامل دما در طي مرحله گل‌دهي و شوري خاك، اهميت و توجه زيادي داده شود.
چكيده لاتين :
Background and objectives: One of the ways to identification of land production capacity and appropriate use choice with that is land evaluation performance. For this purpose must first climatic criteria and soil characteristics affecting the production to be identified. Also, considering to diversity and inequality in importance degree of criteria, ranking of them is essential. This research aim to identification, ranking of effective criteria in date production and land suitability evaluation for planting of Date palm cv Kabkob in Bousher province, using analytical hierarchy process (AHP) carried out.
Materials and methods: At first, climatic subcriteria and soil physical and chemical characteristics affecting date production were identified by literature review and soil studies in studied area. Then, pairwise comparison matrix was made over analytical hierarchy process and the relative importance degree of these subcriteria was determined by excellent experts. In the weight calculation step, the approximation method was used to produce a relative weight of each of subcriteria. Then this subcriteria, based on their relative weight, ranked. Finally, land suitability evaluation for planting of date palm cv Kabkob in studied area of Bousher province, using AHP approach, carried out.
Results: The result showed that the most important of climatic subcriteria affecting date palm production including to length of dry season, number of days with precipitation index > 5 mm/day in repining period, average daily temperature (°C) at vegetative cycle, flowering and repining stage, heat requirement sum during the period of flowering, fruit formation and repining period, mean RH during the vegetative cycle and fruit formation period, insulation mean (n) and number of months where the wind speed is > 5 m/s during vegetative cycle. Also the result of climatic subcriteria ranking by using AHP approach showed that, temperature mean in flowering stage and numbers of months of year with wind speed mean more than 5 m/s in vegetative cycle stage with relative weights 0.161 and 0.08 have the highest and the lowest importance degree, respectively. The result showed that the most important of soil physical and chemical characteristics affecting date palm production were identified by literature review and soil studies in studied area including to soil texture, calcium carbonate content, gypsum content, acidity, organic carbon, available potassium, soil salinity (EC) and alkalinity (SAR). Base on the result of soil subcriteria ranking, soil salinity (EC) and gypsum content with relative weights 0.27 and 0.041 have the highest and the lowest importance degree, respectively. Also the result of land suitability evaluation showed that 75 percents of studied area in Bousher Provence are very suitable and 25 percents are moderately suitable for planting of date palm cv Kabkob.
Conclusion: According to the results of this research, is recommended for suitable site selection for date palm planting to temperature mean in flowering stage and soil salinity, much attention and importance to be given.
Keywords: Date palm, Land suitability, AHP, ranking
