مقايسه اثر نانوكودها و كود شيميايي بر خصوصيات مورفوفيزيولوژيكي و فيتوشيميايي Lavandula stricta Del. باززايي شده از بذر و كشت بافت

Comparison of the effects of nano fertilizer and chemical fertilizer on morphophysiological and phytochemical properties of Lavandula stricta Del. regeneration from seed and tissue culture

اسطوخودوس راست (Lavandula stricta Del.) از گیاهان دارویی اسانس‌دار و بومی ایران می‌باشد كه به‌صورت سنتی در درمان درد مفاصل، دل‌پیچه و زكام كاربرد دارد. در سیستم‌های كشاورزی متداول استفاده از كودهای مختلف و تلفیق آنها، برای بدست آوردن بیشترین عملكرد گیاه و كیفیت مواد مؤثره است. به همین ‌منظور، برای مقایسه اثرات نانوكودها و كود شیمیایی بر خصوصیات مورفوفیزیولوژیكی و فیتوشیمیایی اسطوخودوس باززایی‌شده از بذر و كشت بافت، آزمایشی به‌صورت فاكتوریل بر پایه طرح بلوك كامل تصادفی با سه تكرار در مزرعه دانشگاه علوم كشاورزی و منابع طبیعی گرگان در سال زراعی 95-1394 اجرا شد. تیمارهای مورد بررسی شامل دو نوع تیمار كه عبارتند از نوع گیاه با روش‌های باززایی متفاوت (بذری و كشت بافتی) و انواع مختلف كود (شاهد، كود شیمیایی NPK (20-20-20) در غلظت‌های 10 و 20 كیلوگرم در هكتار و كود نانو NPK (1-1-1) در غلظت‌های 10 و 20 كیلوگرم در هكتار) بودند. در زمان شروع گلدهی، شاخص‌های رشدی و خصوصیات مورفولوژیكی و در زمان گلدهی كامل برخی خصوصیات بیوشیمیایی گیاه ارزیابی شد. نتایج نشان داد كه تیمار كودی اثر معنی‌داری روی تمامی صفات اندازه‌گیری شده بجز سطح برگ، ارتفاع بوته، فاصله میان‌گره، وزن تر و خشك اندام هوایی، وزن هزاردانه و فنل كل در سطح احتمال 1% داشت. تفاوت در نوع نمونه كشت شدهنیز سبب بروز اختلاف در ویژگی‌های فیتوشیمیایی و مورفولوژیكی بجز صفات ارتفاع بوته، تعداد ساقه اصلی، وزن تر و خشك اندام هوایی و وزن هزاردانه شد. همچنین از اثر متقابل تیماركودی و نوع كشت، روی تمامی خصوصیات اندازه‌گیری شده بجز ارتفاع بوته، وزن تر اندام هوایی و وزن هزاردانه اثر معنی‌داری مشاهده شد. به‌طور كلی نتایج نشان داد كه كاربرد كود نانو NPK روی گیاهان حاصل از كشت بافت منجر به بهبود عملكرد و بازده محصول در این تحقیق گردید.

Lavandula stricta Del. is a native aromatic plant in Iran from Lamiaceae, traditionally used for treatment of rheumatic and stomach pain and cough. In usual agricultural systems, the purpose of using fertilizers and their combination is to obtain the highest seed yield and quality of the active substances. This study was aimed to compare the effects of nanofertilizer and fertilizer on growth indices, morphological and biochemical properties of lavender "Upright" (Lavandula stricta Del.) regenerated from seed and tissue culture. The experiment was conducted as factorial design based on randomized complete block design with three replications and four experimental units at the research farm of Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, during the growing season of 2016-2017. The treatments were two plants with different regeneration methods (seeds and tissue culture) and various types of fertilizers (control or no fertilizer, NPK fertilizer at concentrations of 10 and 20 kg per hectare and nanofertilizer at concentrations of 10 and 20 kg ha). The results showed that fertilizer treatments had significant effects on all measured properties except leaf area, shoot height, internodes length, shoot fresh and dry weight, 1000-seed weight and total phenol content (P<0.01). The type of plant also caused differences in biochemical, developmental and morphological properties except shoot height, number of main stem, shoot fresh and dry weight, and 1000-seed weight. Interaction effect of fertilizer and type of plant was significant for all measured properties except shoot height, shoot fresh weight and 1000-seed weight. In general, the results showed that application of NPK nano fertilizer had positive effect on the growth of tissue culture plants and resulted in improved yield.