ارزيابي تنوع ژنتيكي اكوتيپ‌هاي‏ گياه دارويي خارمريم (Silybum marianum L.) با استفاده از اجزاء عملكرد، صفات مورفولوژيك و فنولوژيك

Evaluation of the genetic diversity of Silybum marianum L. ecotypes using yield components, morphological and phenological traits

به‌منظور بررسی تنوع ژنتیكی اكوتیپ‏های خارمریم (.Silybum marianum L) جمع‏آوری شده از نقاط مختلف كشور ایران و رقم اصلاح شده بوداكالازی و دو اكوتیپ متعلق به انگلستان، آزمایشی در قالب طرح بلوك كامل تصادفی در مزرعه آزمایشی دانشكده كشاورزی دانشگاه علوم كشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان اجرا شد. در این مطالعه صفات مورفولوژیك، فنولوژیك، عملكرد و اجزاء عملكرد ارزیابی گردید. تجزیه واریانس تفاوت معنی‏داری را بین اكوتیپ‌های مورد مطالعه برای بیشتر صفات مورد بررسی به‌جز صفات فنولوژیك نشان داد. حداكثر و حداقل میزان عملكرد برآورد شده در هكتار مربوط به اكوتیپ‌های ملاثانی 2 و شوش 2 به‌ترتیب با عملكرد تخمینی 2/4 و 7/1 تن در هكتار بود. همچنین عملكرد رقم بوداكالازی 2/2 تن در هكتار بود. البته رقم شوش 2 در بین اكوتیپ‌های مورد بررسی از لحاظ اندازه دارای كوچكترین ابعاد بود. از میان صفات فنولوژیك مورد بررسی قرار گرفته، فقط طول دوره پرشدن از لحاظ آماری در سطح 5% معنی‌دار گردید. براساس رگرسیون گام به گام و تجزیه علیت، صفات تعداد كاپیتول در بوته، تعداد دانه در كاپیتول اصلی و وزن هزاردانه از مهمترین صفات مؤثر بر عملكرد دانه بودند. همچنین زمان به ساقه رفتن نیز به‌طور غیرمستقیم از طریق تأثیر بر تعداد كاپیتول در بوته و تعداد دانه در كاپیتول اصلی بر عملكرد مؤثر بود. صفات وارد شده در مدل رگرسیونی درمجموع 97% از تغییرات عملكرد را توجیه كردند. دندروگرام حاصل از تجزیه خوشه‏ای بر ساس فاصله مربع اقلیدسی و الگوریتم وارد اكوتیپ‏ها را در سه گروه دسته‏بندی كرد. این تقسیم‌بندی به‌طور كامل مطابق با مناطق جغرافیایی جمع‌آوری شده نبود. نتایج این پژوهش نشان داد كه بین اكوتیپ‏های خارمریم بررسی شده از نظر صفات ظاهری تنوع بالایی وجود دارد، به‏طوری كه می‏توان از این اكوتیپ‏ها در برنامه‏های به‌نژادی بهره برد.

This study was aimed to evaluate various ecotypes of Silybum marianum L., collected from different parts of Iran, as well as the Budakalasz variety and two ecotypes from England. The experiment was performed in a Randomized Complete Block Design (RCBD) in the agricultural farm of the Ramin Agriculture and Natural Resources University of Khuzestan. The evaluated traits included yield, yield components, and morphological and phenological traits. Analysis of variance showed statistically significant difference among the traits except phenological traits. Molasani 2 and Shush 2 with 4.2 and 1.7 tons/hectare had the highest and lowest yield, respectively. In addition, the yield of Budakalasz variety was estimated to be 2.2 tons/hectare. The smallest canopy among the study ecotypes belonged to Shush 2. Among the phenological traits studied, only the flowering period was statistically different (α<0.05) among the ecotypes. The number of capitula per plant, number of seeds per main capitula and 1000-seed weight according to stepwise regression and path analysis were the most effective traits on yield. Days to stem elongation indirectly influenced the yield via its effects on the number of capitula per plant and the seed number of main capitula. A total of 97 percent of yield variance was explained by four variables entered in the regression model. The resulted dendrogram based on squared Euclidean distance and Ward’s algorithm divided ecotypes into three main clusters. This grouping did not perfectly match with the geographical distribution pattern. The results indicated that there was high diversity in the morphological traits of milk thistle ecotypes, so that the ecotypes could be applied in breeding programs.