پديد آورندگان :
احساني، وحيد دانشگاه بوعلي سينا , اعظمي، موسي دانشگاه بوعلي سينا , نجفي، محمدباقر دانشگاه رازي , سهيلي، فرامرز دانشگاه پيام نور
كليدواژه :
اثربخشي پژوهش , قابليّت اثرگذاري پژوهش , كيفيّت پژوهش , علم سنجي , تحليل استنادي
چكيده فارسي :
طي چند دهه اخير شاهد رشد فزاينده و چشمگير پژوهش در كشور و به‌تبع آن ارتقاء بي‌نظير رتبه جهاني ايران از لحاظ تعداد مستندات علميِ منتشرشده بوده‌ايم. رشد چشمگير كميت پژوهش‌هاي كشور، تمركز فزاينده صاحب‌نظران عرصه پژوهشِ جهان بر مقوله «اثربخشي پژوهش‌ها» و تأكيد مكرّري كه در اسناد بالادستي نظام جمهوري اسلامي ايران بر اهميّت «كاربرد پژوهش‌ها در جامعه» صورت گرفته، موجب شده برخي پژوهشگران به «بررسي ميزان اثرگذاري اين پژوهش‌ها» پرداخته و نشان دهند كه پژوهش‌هاي مورد نظر اثربخشي بسيار ضعيفي داشته‌اند. بنابراين، لازم است «قابليّت اثرگذاري» اين پژوهش‌ها مورد بررسي قرار گيرد. در اين راستا، در پژوهش حاضر با استفاده از آمار و داده‌هاي ثانويه و در قالب روش تحليلي-توصيفي، تحليل استناديِ برون‌دادهاي پژوهشي ايران در مقايسه با ساير جوامع مدّ نظر قرار گرفته و طي آن به جست‌وجوي پاسخ مناسب براي چهار پرسش محوري پرداخته شد كه به‌ترتيب، «كيفيّت مجموعه تماميِ پژوهش‌هاي كشور (2014-1996)»، «كيفيّت پژوهش‌هاي برتر كشور (2014-2005)»، «مقايسه كيفيّت پژوهش‌هاي برتر با كيفيّت مجموعه تماميِ پژوهش‌ها» و «كيفيّت مجلات علمي فارسي (1391-1390) و انگليسي (2014) كشور» را مورد كنكاش قرار مي‌دهند. بدين منظور، بر اساس داده‌هاي موجود در پايگاه‌هاي استنادي معتبر (تامسون‌رويترز، اسكاپوس و علوم جهان اسلام)، عدد و رتبه كشور بر اساس شاخص‌هاي متنوّع استنادي استخراج يا محاسبه گرديد. يافته‌هاي پژوهش از جمله «تعداد اندك استناد به هر مقاله ايران (7/5) كه در حدود نصف ميانگين جهاني است (3/10) و سير نزوليِ رتبه كشور در اين شاخص»، «رتبه ضعيف كشور بر اساس سهم مقالات برتر از كل مدارك علمي (128)»، «سهم اندك ايران در جذب استنادهاي جهان (47/0 درصد) علي‌رغم سهم قابل توجهي كه در تعداد مستندات علمي جهان داراست (1/1 درصد)»، «شاخص اچ اندك با وجود تعداد زياد مقالات»، «جايگاه بسيار نامطلوب ايران از لحاظ سهم خوداستنادي (بيش از 50 درصد در سال 2015) و سير نزولي رتبه كشور بر اساس اين شاخص»، «تعداد استناد به هر مقاله برتر ايران (7/76) كه در حدود نصف ميانگين جهاني است (9/144)»، «سهم اندك كشور در جذب استنادهاي صورت‌گرفته به مقالات برتر جهان (18/0 درصد) در مقايسه با سهم كشور از اين مقالات (41/0 درصد)» و اين واقعيّت كه «ميانگين ضريب تأثير 91 درصد از مجلات علمي مصوّب فارسي 037/0 بوده و تنها 1 درصد آن‌ها ضريب تأثيري بيش از 5/0 دارند» همگي نشان دهنده كيفيّت ضعيف و نزوليِ مجموعه پژوهش‌هاي كشورند. بنابراين، طي دهه‌هاي اخير، علي‌رغم رشد چشمگير كميت پژوهش‌هاي كشور، اين پژوهش‌ها از «قابليّت اثرگذاري» اندك و كاهنده‌اي برخوردار بوده‌اند.
چكيده لاتين :
In recent decades, research has growth Increasingly in Iran and, consequently, the country has risen dramatically in world rankings, based on the number of scientific documents. The impressive growth of the number of Iran researches, research experts increasingly focus on "research impact", and repeated emphasize on the issue of "use of research to improve society" in Iran superior governmental documents, leaded some researchers to investigate "how much Iran researches are effective?" They showed that these researches have in general been ineffective. Therefore, their efficacy should be evaluated which is the main purpose of this study. In this regard, using the Descriptive-Analytical method and valid secondary data and statistics, the results of Citation Analysis of Iran research outcomes were compared with other countries. Central questions of this study were respectively about «the quality of Iran whole researches (1996-2014)», «the quality of top researches (2005-2014)», «comparing the quality of whole researches with quality of top researches», and «the quality of Iran's Persian (2011-2012) and English (2014) scientific journals». For this purpose, based on the reliable data from valid databases (Thomson Reuters, Scopus and ISC), the value and rank of Iran at different citation related indices were extracted or calculated. The results, including «few citations per paper (5/7) which is about half of the global average (10/3) and declining trend of Iran rank based on this index», «poor country rank based on the share of top papers in all documents (128)», «small share of global citations (47.0%), despite a significant share in the world Scientific document (1/1%)», «low h-index despite the large number of articles», «inappropriate position in the basis of self-citation (more than 50% in 2014) in addition to a declining trend», «few citations per paper (76/7) which is about half of the global average (144/9)», «small share of global citations to top papers (0/18%) compared with the share of Iran in top papers(0/41%)», and the fact that «the average of 0/91% of Persian scientific journals' IF was 0/037 and just 1% of them had more than 0/5 IFs» imply that the quality of Iran researches has been both poor and decreasing. Therefore, during recent decades, despite an impressive growth in the number of Iran researches, these researches have had a poor and regressive «efficacy».
