تغييرات سلامت بذر و شيوع قارچ هاي بذرزي سويا در پاسخ به تاريخ كاشت و گروه رسيدگي رقم

The changes of soybean seed health and incidence of seed born fungi in response to planting date and maturity group of cultivars

به‌منظور بررسي اثرات تاريخ كاشت و گروه رسيدگي رقم بر سلامت بذر و شيوع قارچ‌هاي بذرزي سويا در گرگان، يك آزمايش مزرعه‌اي به‌صورت كرت‌هاي خرد شده در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار طي سال زراعي 1390 انجام شد. عامل اصلي شامل تاريخ كاشت در پنج سطح (31 فروردين، 23 ارديبهشت، 13 خرداد، 8 تير و 31 تير)، و عامل فرعي شامل رقم در سه سطح (ويليامز، سحر و كتول) بود. براي ارزيابي سلامت بذر، شناسايي قارچ‌هاي بذرزي و تعيين ميزان آلودگي در توده‌هاي بذري، از روش محيط كشت سيب‌زميني - دكستروز آگار اسيدي شده (4/5=pH) استفاده شد. تاريخ كاشت اثر معني‌داري بر سلامت بذر در رقم ويليامز نداشت اما در دو رقم ديگر سلامت بذر با تأخير در كاشت به‌صورت خطي كاهش يافت. سلامت بذر در هر سه رقم بيشترين همبستگي (منفي) را با درصد آلودگي بذرها به .Alternaria sp و .Fusarium sp داشت. همچنين همبستگي منفي معني‌داري بين سلامت بذر و درصد آلودگي بذرها به .Cercospora sp در رقم كتول وجود داشت. بيمارگر .Phomopsis sp بيشتر در كشت‌هاي زود هنگام (هر سه رقم) و يا دير هنگام (رقم كتول) مشاهده شد. از طرف ديگر دو قارچ .Sphaeropsis sp و .Nigrospora sp نيز كه براي اولين بار در بذرهاي سويا مشاهده شدند، در بذرهاي حاصل از كشت‌هاي زود هنگام در رقم ويليامز وجود داشتند. بنابراين تأخير در كاشت و استفاده از ارقام ديررس به دليل برخورد دوره پر شدن بذر با رطوبت نسبي بالاتر هوا و نيز بارندگي بيشتر طي اين دوره باعث كاهش سلامت بذرهاي سويا مي‌شود.

In order to investigate the effect of planting date and maturity group of cultivars on seed health and incidence of seed borne fungi of soybean in Gorgan, a field experiment was conducted with split plot arrangement in a randomized complete block design in three replications during 2011. The main plots included 5 planting dates (April 20, May 13, June 3, June 29 and July 22), and the sub plots included 3 crop cultivars (Williams, Sahar and Katool). For assessment of seed health, identification of seed borne fungi, and determination of seed infection rate in seed masses, 50 seeds from any seed mass were planted on potato-dextrose agar (PDA) medium. Planting date had no significant effect on Williams’s seed health, but seed health linearly decreased by delays in planting of other cultivars (Sahar and katool). Seed health negatively correlated with seed infection by Alternaria sp. and Fusarium sp. in all cultivars. Also, significant negative correlations were observed between seed health and seed infection by Cercospora sp. in katool cultivar. Phomopsis sp. was observed in early (all cultivars) or late planting dates (katool cultivar). Again, the other two fungi including Sphaeropsis sp. and Nigrospora sp. observed for the first time in soybean seeds were derived from early planting date in seeds of Williams’s cultivar. Thus, the delay in planting and using late maturity group cultivars reduces the soybean seed health due to synchronization of seed filling period with the high air relative humidity and rainfall during this period.