تمركز و عدم تمركز در نظام برنامه درسي آموزش عالي

Centralization and Decentralization on Higher Education Curriculum System

پس از دوره نسبتاً طولاني تمركزگرايي و با آغاز تجارب تمركززدايي از دهه 70 به اين سو، دولت ها به نظام هاي متمركز و غيرمتمركز در حال نوسان بوده است. از آنجايي كه تمركززدايي عمدتاً ريشه در عرصه سياسي و اقتصادي دارد، بنابراين تمركززدايي از اين عرصه هاي نظام برنامه درسي و آموزشي رخنه كرده است. مشكلاتي نظير كمبود نيروي انساني متخصص، جهاني شدن و مقاومت از طرف مدرسان موجب توجه دوباره دولتها به تمركزگرايي به منظور ارتقاي كيفيت آموزش و رفع اين مشكلات شده است. گذار نظام برنامه ريزي درسي ايران به سمت عدم تمركز در طراحي و تدوين برنامه هاي درسي كه در حقيقت نوعي فلسفه عمل در سطح مفهومي و ادراكي نيز هست، امري حتمي است؛ اما فرايند تغيير به سمت تمركز زدايي و ايجاد انعطاف نامحدود نيست و با موانع و محدوديت هايي روبروست كه در اين مقاله با روش تحليلي ضمن تبيين تمركزگرايي و تمركززدايي، به ويژه در عرصه آموزش عالي و نظام برنامه درسي، به علل عمده انحراف از هدف اصلي تمركززدايي، از جمله توجه بيش از حد به مسائل حاشيه و توجه كمتر به مسائل كيفي و محتوايي پرداخته شده. نتايج اين مطالعه نشان داد كه در زمان حاضر با توجه به شرائط منابع انساني در نظام آموزشي از بعد تخصص و مهارت و آمادگي هاي اوليه، واگذاري اختيارات تصميم گيري و برنامه ريزي به طور كامل، به ويژه در حيطه برنامه هاي آموزشي و درسي، راهكار مناسبي در جهت پاسخگوئي به نياز هاي موجود نخواهد بود. چنين امري لازم است به صورت تدريجي و به ترتيب از مراحل بالاتر، نظام آموزشي آغاز گردد و از استانهاي آغاز شود كه در اين رابطه از آمادگي بيشتري برخوردارند. همچنين از دوره هاي تحصيلي همچون آموزش عالي و متوسطه كه از آمادگي بيشتري برخوردار هستند انتقال قدرت صورت گيرد.

After a relatively long period of centralization and by beginning the experience of decentralization from 70 decade onwards, governments have been fluctuated to centralized and decentralized systems. Since decentralization is mainly originated in political and economic arena, therefore decentralization has been interfered from this education and curriculum system. Problems such as shortage of specialized labor, globalization and teachers' resistance has caused that governments re-pay attention to decentralization in order to promote the quality of education and to remove these problems. Passing education curriculum system of Iran toward decentralization in designing and codifying the curriculum is a necessary issue that indeed is a kind of a practical philosophy in the conceptual level. But the process of alteration toward decentralization and making is not limited and is encountered with obstacles and limitation that in this research it is analytically explained centralization and decentralization, especially in higher education arena and curriculum system as well as described the main deviation causes of the basic purpose of decentralization, including over-consideration to marginal problems and less consideration to the quality and content issues. The results of this study showed that in the present time, regarding to the situation of human resource in education system, there is not a proper approach to respond the existing requirements for expertise, skill and preparation dimensions and devolution of decision-making and fully planning especially within the area of education and curriculum plans. It is necessary to start gradually and from top of education system and from provinces that are ready more. Also transferring the power must be done from education courses such as higher and secondary education that are well prepared.