نگاهي به قصاص و ديه زنان

A New Insight into Islamic Lex Talionis and Blood Money for Women

مطابق نظريه فقهاي شيعه مرد و زن در مقابل هم قصاص مي‌شوند، اما قصاص جانِ مرد در برابر جانِ زن مشروط به پرداخت نصف دية مرد است، ولي در قصاص عضو، زن و مرد تا رسيدن دية عضو به ثلث دية كامل با يكديگر برابرند و پس از آن قصاص عضو مرد در برابر عضو زن، مشروط به پرداخت نصف دية عضو مرد است. ديه جان زن نيز نصف دية جان مرد است، ليكن مرد و زن در دية عضو تا رسيدن آن به ثلث دية كامل با هم مساويند و پس از آن دية عضو زن به نصف دية عضو مرد كاهش مي‌يابد. در اين بررسي كه به روش تحليلي ـ كيفي از نوع توصيفي است معلوم مي‌شود كه تفاوت بين زن و مرد در قصاص و ديه از احكام ثابت اسلام بوده، لذا قابل تغيير نيست؛ اگرچه حكومت اسلامي در مقابل زنان سرپرست خانوار مكلف به جبران خسارت مي‌باشد. بدين جهت فلسفة اين تفاوت را بايد در كليت نظام حقوقي اسلام جستجو نمود. مسلم است كه اين حكم تبعيض بين زن و مرد به لحاظ جنسيت و كم ارزش دانستن جان و حق حيات زن يا ترويج خشونت بر ضد وي نيست. در اين نوشتار به مباحثي از قبيل: تبيين نظر مشهور فقها، فلسفه قصاص، بيان نظرات و شُبهات قائلين به تساوي بين زن و مرد در قصاص و ديه، نقش زمان و مكان در ديه و قصاص و بيان وظيفه حكومت نسبت به زنان سرپرست خانوار همراه با نقد آنها پرداخته شده است.

According to the theories put forward by Shiite jurists, men and women are sentenced to Islamic lex talionis if they murder somebody of their own gender, but a woman who has murdered a man will be sentenced to capital punishment only if she pays half of the murdered man's blood money; however, in Islamic lex talionis for parts of the body, men and women are equal until the blood money for a body part reaches one-third of the full blood money, and if it exceeds that level, Islamic lex talionis for a man's body part against that of a woman is performed only if the woman pays half of the blood money of the man's body part. A woman's blood money for death is also half of that of a man, but men and women are equal in body parts' blood money until it reaches one-third of a full blood money, after which the woman's blood money for a body part is reduced to half of that of a man. This is a descriptive research conducted using analytical- qualitative method and shows that the difference between men and women in Islamic lex talionis and blood money is among the fixed and invariable rules of Islam; although the Islamic government has a duty for compensation as for the women heading households. The philosophy of this difference should be searched in the whole Islamic legal system. Obviously, this ruling is not a discrimination between men and women in terms of gender and depreciation of women's right to life or promotion of violence against women. This article has dealt with issues such as: explanation of the famous jurists' views, philosophy of Islamic lex talionis, explanation of comments made or view held by those believing in equality of women and men in Islamic lex talionis and blood money, the role of time and place in Islamic lex talionis and blood money, and finally a description of the government's duty toward females heading households and criticisms of the views.