تبيين تقريرهاي برهان فطرت (تضايف) بر اثبات وجود خدا (با تأكيد بر آراي آيت‌الله شاه‌آبادي)

(An Explanation of Fitrah Proof for the Existenc of God (with an Emphasis on Ayatollah Shahabadi`s Opinions

اثبات گرايش فطري و دروني در نهاد انسان‌ها به سوي پروردگارشان، يكي از بهترين راه‌هاي اثبات و شناخت خدا است؛ چراكه اين راه، ذاتي، همگاني، تغييرناپذير و پايدار است و مي‌تواند از استوارترين برهان‌هاي اثبات وجود خدا باشد. از آنجا كه فطرت انسان، داراي گرايش‌هاي مختلف است، تقريرهاي برهان فطري نيز براساس اين گرايش‌ها متفاوتند. در برهان فطرت عشق به كمال مطلق، با استفاده از عشق ذاتي و دروني انسان به كمال مطلق، خدا اثبات مي‌شود. در برهان فطرت اميد نيز از راه اثبات اميد انسان در سختي‌ها و كوتاه شدن دستش از تمام اسباب و وسائط مادي، وجود خدا اثبات مي‌شود. در برهان فطرت افتقار كه از ابتكارات مرحوم آيت‌الله شاه‌آبادي است، با استفاده از برهان فقر ذاتي صدرايي و برهان امكان و وجوب سينوي، پس از اثبات ذات فقير و امكاني انسان‌ها، ذات غني خداوند اثبات مي‌شود. برهان فطرت انقياد، برهان فطرت خوف و برهان فطرت بغضِ نقص نيز كه باز از ابداعات فلسفي ايشان هستند، به‌ترتيب از راه اثبات خضوع ذاتي انسان در برابر كمال، خوف از دست دادن محبوب‌ها و تنفّر از نقص، خداوند را اثبات مي‌كنند. در منظومه فكري آيت‌الله شاه‌آبادي چگونه با تقريرهاي مختلف برهان فطرت يا تضايف از گرايش دروني انسان، وجود خدا اثبات مي‌شود؟ اين پژوهش ضمن پاسخ به اين پرسش، به تحليل تقريرهاي اين برهان مي‌پردازد.