تاملي بر نمودهاي گروتسك در جامع التواريخ

A Reflection on the Grotesque Instances In Jami' Al-Tawarikh

گروتسك، مفهوم و نگرشي در هنر و ادبيات است كه ويژگيهايي چون تناقض، وحشت انگيزي، شگفت آوري، نابهنجاري، مسخرگي و گرايش به بي مزگي، اكراه، اشمئزاز و... را براي آن برشمرده اند؛ موضوع يا مطلبي كه به خاطر نامأنوسي، غريبي يا از فرط اغراقگويي و فراشگفتي، حسي مبهم و سردرگم كننده به مخاطب القاء كند و يا مفاهيم و احساسات متناقضي به او منتقل سازد. حملۀ چنگيز، استيلاي مغولان و پيآمدهاي آن، زمينه سازِ پيداييِ مفاهيم و تصاوير گروتسكي اين عصر است. پژوهش حاضر، ضمن معرفي گروتسك، برخي مصاديق و شواهد آن را در يكي از مهمترين آثار تاريخي - ادبي عهد مغول جستجو كرده و دريافته است كه بخشِ مربوط به تاريخِ مغول و ايلخانان در جامع التّواريخ، گاه به گونهاي با روايات غيرمعقول، ناموزون و امور خرافيِ مغولان آميخته كه پذيرش آن را به عنوان تاريخ مشكل مي سازد؛ گويا نويسنده ناگزير از مداهنه، تملّق و ثبتِ برخي مسائلِ افراطي و ناپذيرا - كه مي توان آنها را گروتسك ناميد - بوده است.

Grotesque is a concept and attitude in art and literature to which some features are assigned such as contradiction, horrifying, marvelous, abnormal, ridiculous and some how tasteless, grudge, disgust, and so on. A theme or subject that due to being unfamiliar, and strange, or because of excessive exaggeration and amazement evokes an obscure or confusing feeling in the audience or transfer controversial concepts and feelings to the audience. The Genghis attack, the Mongol dynasty, and its consequences paved the way for the genesis of grotesque concepts and images of this era. In this research, in addition to introducing grotesque, some of its instances and evidences are studied in one of the most important historical- literary works of the Mongol era. The results show that the section on the history of Mongols and Ilkhanate in Jami' al-tawarikh includes such unreasonable, uneven narratives, and superstitious affairs about Mongols that accepting them as the history is so difficult. It seems that the author was obliged to hypocrisy, flattery and recording some extreme and unacceptable issues - which can be called grotesque.