مطالعه آناتومي و مورفومتري تكامل كبد و كيسه صفرا در سنين قبل از تولد درگوسفند

Morphological and morphometrical study of liver and gall bladder development in sheep fetus

كبد بزرگ‌ترین غده بدن بوده و اندازه آن، كاركردهای فراوانش مانند ترشح صفرا، ذخیره‌سازی گلیكوژن وخون‌سازی در دوران جنینی را نشان می‌دهد. كیسه صفرا، ساختاری گلابی شكل بوده كه روی سطح احشایی كبد قرار دارد. با توجه به اینكه مطالعه‌ای در خصوص مورفولوژی و مورفومتری تمام لوب‌های كبد و كیسه صفرا در جنین گوسفند به صورت ماكروسكوپی صورت نگرفته بود، این مطالعه جهت بررسی خصوصیات مورفولوژی و مورفومتری كبد و كیسه صفرا در جنین‌های گوسفند در سنین مختلف انجام گردید. بدین منظور 60 قطعه از جنین‌های گوسفند جمع‌آوری شده از كشتارگاه پس از تثبیت در محلول فرمالین 10 درصد، براساس طول فرق سر–ریشه دم (CRL) به چهار گروه تقسیم شدند. كم‌ترین و بیش‌ترین طول جنین‌ها 5/3 تا 5/48 سانتی‌متر تعیین گردید. پس از تعیین وزن و جنس جنین‌ها، كبد از محوطه شكمی خارج شد و خصوصیات مورفولوژی و مورفومتری در جنین‌ها مورد مطالعه قرار گرفت. در جنین‌های گوسفند مورد مطالعه، لوب‌بندی كبد و كیسه صفرا از سن 53 روزگی قابل تشخیص بوده و در سن 88 روزگی، كیسه صفرا از لبه پایینی كبد نزول كرده بود. موقعیت توپوگرافی كبد هم با افزایش سن جنین‌ها، فضای بین دنده‌ای كمتری را شامل می‌شد. در مطالعه مورفومتری، بیشترین طول بر حسب میلی متردر گروه‌های اول (6/7±84/28) و دوم (27/8±6/40) را لوب‌ چپ داشته و در گروه‌های سوم (88/7±8/46) و چهارم(66/9±46/52) مربوط به لوب راست بود. در تمام گروه‌ها بیشترین عرض و ضخامت در لوب چپ مشاهده شد. همچنین همبستگی مستقیم بین سن جنین با وزن كبد و طول، عرض و ضخامت كبد وجود داشت به گونه‌ای كه با افزایش سن، شاخص‌های آناتومیك كبد نیز افزایش می‌یافتند.

Liver is the largest gland of body and its size reflects the multiplicity of its function such as bile secretion , storage of glycogen and hematopoiesis in embryonic life. In fetus, the liver occupies a considerable portion of the abdominal cavity. Gall bladder is the pear–shaped structure which lies on the visceral surface of the liver. Since there is no macroscopic study on morphology and morphometry of the liver and gall bladder in sheep fetus, this study was performed to determine morphologic, morphometric and topographic specifications of liver and gall bladder in sheep fetuses with different ages. To this object, 60 sheep fetuses were collected from slaughterhouse and fixed in 10% formalin solution and divided into four groups according to their crown-rump length (CRL). Minimum and maximum fetal CRL were 3.5 and 48.5 cm. After determining of fetal body weight and their sexuality, abdominal cavity was opened. Then the liver was removed from abdominal cavity and fetal morphologic and morphometric specifications were studied. Results showed that lobation of liver and presence of gall bladder were detectable from the 53 day-old fetus and gall bllader was descended from ventral border of liver in the fetus with age of 88 days. Topogaraphic position of liver included less intercostal spaces with increase in fetal age. In morphometric study, the left lobe had the maximum length in milimeter in the first (28.84± 7.6)and second (40.6 ± 8.27) groups and the right lobe had the maximum length in the third(46.8 ± 7.88) and fourth (52.46 ± 9.66) groups. In all groups maximum width and thickness was seen in the left lobe. Also, there was a direct correlation between fetal age and liver weight, length, width and thickness, so that anatomical specifications of the liver increased with age.