بررسي ‌‌فرايندهاي واجي ‌گويش شمالي زبان تالشي (گونه‌ عنبراني)

Phonological processes in northern Tālishi dialect (Anbarāni variety)

تالشي از زبان‌هاي ايراني نو و متعلق به شاخه شمال غربي زبان‌هاي ايراني است. از نظر ويژگي‌هاي گويشي و محدوده جغرافيايي به سه گويش شمالي‌، مركزي و جنوبي تقسيم مي‌شود و به دليل حفظ ويژگي‌هاي زباني دوران باستان و ميانه و نيز قرار گرفتن در زمره‌ زبان‌هاي در خطر‌، اهميت ويژ‌ه‌اي در مطالعات گويش‌شناسي دارد. در مقاله حاضر پربسامدترين فرايندهاي واجي تالشي شمالي (گونه عنبراني)، طي تحول از ايراني باستان و در مقايسه با فارسي نو بررسي شده‌است. از جمله اين فرايندها حذف واكه‌ پاياني،‌ افراشتگي، مركزي‌شدگي، حذف كشش، تضعيف يا نرم‌شدگي و تقويت يا سخت‌شدگي است. ‌داده‌هاي گويشي به ‌روش ميداني و بر پايه‌ اطلاعات نگارنده كه خود گويشور اين گونه‌ زباني است و نيز مصاحبه با گويشوران بومي گردآوري شده‌است‌. داده‌هاي ايراني باستان و فارسي ميانه به روش كتابخانه‌اي‌ گردآوري شده‌است. اگر ‌واژه‌هايي در اسناد مكتوب ‌وجود نداشت و يا دسترسي به ‌آنها ممكن نبود، به ناچار بازسازي شده‌اند.

T?lishi is one of the northwestern Iranian dialects, spoken in southwest borders of Caspian Sea in Guil?n, and also in Ardebil and the Republic of Azerb?ij?n. Considering dialectical and geographical characteristics, it can be classified into three major groups: northern, central and southern. No linguistic description about Anbar?ni variety of northern T?lishi dialect has yet been carried out, while it’s an endangered Iranian dialect, saving characteristics of old and middle Persian. In this paper, the most frequent phonological processes of northern T?ti (Anbar?ni variety) have been investigated according to changes from Old Persian and compared to Modern Persian. The phonological processes included final vowel omission, raising, centralization, length reduction, weakening or lenition amd strengthening or fortition. The data were collected through field study and based on the author’s linguistic intuition as a native speaker and also through interview with native speakers. The Old and Middle Persian data have been collected through library research. If there was none of the required words in the written documents, or if they were not accessible, they have been reconstructed.