نقدهاي ملاصدرا بر تقرير ابن سينا از برهان امكان و وجوب

Molla Sadra’s critiques on the Ibn Sinas’ account of proof from contingency and necessity

براي اثبات وجود خداوند براهين مختلفي ارائه شده است. يكي از براهين مشهور در اثبات وجود خداوند، برهان وجوب و امكان است، كه براي اولين بار توسط ابن سينا در آثارش تقرير شده است. بعد از او متفكران اسلامي و غربي تقريرهايي از اين برهان را با تفاوت آورده اند. اين برهان در جهان اسلام از سوي بعضي از متفكران از جمله غزالي، ابن رشد، ملاصدرا و... و در جهان غرب از سوي هيوم، راسل و...مورد نقدهايي قرار گرفته است. ملاصدرا بطور مستقيم و غير مستقيم چندين نقد بر تقرير ابن سينا از برهان امكان و وجوب دارد. اين نقدها كه در آثار ملاصدرا آمده شامل نادرستي ويژگي اين برهان، استفاده از دور و تسلسل در آن، استفاده از وجود اعتباري به جاي وجود حقيقي، وجود مغالطه تركيب و ... مي شود. بررسي اين نقدها عدم كارايي آن ها را نشان مي دهد. اين نوشتار به شيوه تحليلي- توصيفي، نقدي درصدد تبيين درستي يا نادرستي اين نقدها است.

There are many arguments in order to prove of being of God. One of the well-known arguments for the existence of God is “proof from contingency and necessity”. It was Avicenna who first، in his works، formulated this argument. the Islamic and Western thinkers after Avicienna has presented accounts of this argument.This argument has been criticized by Gazzali، Averroes and Molla Sadra، in the world of Islam and by Hume، Kant، Russell and others in the west. Mulla Sadra has criticized Ibn Sinas’account of proof from contingency and necessity directly and indirectly. These critiques that has came into his works، are the incorrectness of quality of this argument، the use of vicious circle and infinite regress، the use of non-concrete being instead of real being، and the fallacy of composition. The study of these critiques shows validity or inefficiency of them. This article seeks to make clear the correctness or incorrectness of these critiques in a descriptive، analytic and critical way.