معرفي و تحليل پيشينه نسخه تنكلوشاي 1074 ه.ق

Introducing and Analyzing the History of Tankalucha Manuscript 1074 A.H

چنان كه از منابع كهن دريافت مي شود، تنكلوشا از جمله قديمي ترين آثار مربوط به تنجيم است كه بر اساس نجوم ايراني و با عنايت به حكايات زمان اوليه تاليف خود يعني دوره ساساني سامان يافته است. ادبيات تنجيمي چنين حكايت مي كند كه تنكلوشا پس از سامان در ايران به فارسي ميانه، به زبان سرياني، و سپس در دوره اسلامي به عربي ترجمه شده است. اين اثر منبع اطلاع بسياري از ادبيات تنجيمي بعد از خود بوده است، اما از ترجمه سرياني آن اثري نيست، ولي از ترجمه هاي عربي و نيز ترجمه فارسي آن نسخه هايي در دست است و تنكلوشاي 1074ه.ق. نمونه اي از ترجمه فارسي آن نسخه است. نسخه تنكلوشاي 1074ه.ق. به فرمان پادشاه وقت و به قلم نستعليق «محمد تقي بن حاجي محمد مشهدي» بازنويسي شده است. موضوع نسخه شرح و پيشگويي طالع در سيصد و شصت درجه بروج است. ويژگي منحصر به فرد نسخه كه آن را از ساير نسخه هاي پيش و پس از آن متمايز مي نمايد، نگاره هاي آن است. در حقيقت نگاره ها تفسيري بصري از متن هاي پيشگويي هستند. جز در ديگر نسخه ها جز در شيوه خوشنويسي و تاريخ كتابت تفاوت چنداني با هم ندارند. مقاله دو هدف را دنبال مي نمايد: ابتدا به اين پرسش پاسخ مي دهد كه آيا تنكلوشاي 1074ه.ق. يگانه نسخه نگاره دار بوده است يا خير. توصيف تنكلوشاي مصور در اشعار دو شاعر سده ششم هجري يعني خاقاني و نظامي، سابقه تنكلوشاي مصور سده يازدهم هجري را تا سده ششم هجري به عقب برمي-گرداند و يگانه بودن آن را رد مي كند. از سوي ديگر در منابع تاريخي سابقه تنكلوشا را از پيش از اسلام دانسته اند. هدف اصلي مقاله آگاهي از پيشينه كتاب و پاسخ به اين پرسش است كه تنكلوشا بيانگر باورهاي كدام قوم است. استناد به منابع كهن بيروني و تمركز در برخي عناصر موجود در متن تنكلوشاي1074ه.ق. و تجلي آن در نگاره ها نهايتاً ما را به باورهاي كيش صابي مي رساند.

According to the ancient sources، Tankalucha manuscript is one of the oldest works related to astronomy which has been written in Sassanid era based on Iranian astronomy and stories of the time it was written. According to astronomical literature، after being written in middle Persian (Pahlavi)، Tankalucha has been translated into Syriac and later into Arabic in Islamic era. This work has been an information resource for the large number of other works related to astrological literature. Although، there is no evidence of its Syriac translation، there are some manuscripts of its Arabic and Farsi translations، and Tankalucha 1074 H.A. is one of its Farsi translations. Tankalucha 1074 A.H. was rewritten by “Mohammad Taghi-ibn-e-Haji Mohammad Mashadi” in Nastaliq by the command of the king. Subject of the manuscript is foretelling and explanation of the fortune in 360 degrees in ecliptic circle. The unique characteristic of the manuscript which makes it different from the former and latter manuscripts is its motifs. In fact the motifs are visual interpretations of the foretelling texts. No significant difference is observed in any of the other manuscripts except for “the style of calligraphy” and “the date of writing”. This article has two goals. First، it answers the question that whether Tankalucha 1074 A.H. was the only manuscript containing motifs. According to the description of the illustrated Tankalucha in the poems of the two poets of the 6th (hijri) (Khaqani and Nizami) illustrated Tankalucha (11th century) goes back to 6th century، and this rejects its uniqueness. On the other hand، in historical resources، Tankalucha goes back to pre-Islam era. The main goal of this article is learning about the history of the book، and finding the answer to the question that Tankalucha expresses the beliefs of which group of people. According to some external old resources and focusing on some of the elements in Tankalucha 1074 A.H. text، and its representation in motifs lead us to Citation to the beliefs of Sabian religion.