كليدواژه :
گنبد آتشفشاني , بهلول داغي , مخاطرات طبيعي , آثار ژئومورفيكي , گسل شمال تبريز
چكيده فارسي :
مخروط هاي آتشفشاني از اشكال تأثيرگذار سطح زمين هستند كه ارتباط زيادي با ساختارهاي پوسته مانند گسل ها، چين خوردگي ها و ... دارند. گنبد آتشفشاني بهلول داغي در 20 كيلومتري شمال تبريز و از نظر پهنه بندي ساختماني، در پهنه ايران مياني و در زير پهنه البرز - آذربايجان واقع است. محدوده گنبد مورد مطالعه، به دليل عوارض تكتونيكي فعال و لرزه خيزي بالا، از نقاط بحراني است و لازمه مقابله با مخاطرات آن، شناسايي اشكال سطحي زمين با هدف پي بردن به ماهيت، علل پيدايش و آثار ژئومورفولوژيك ناشي از آن است كه مي تواند زمينه را براي برنامه ريزي جهت زندگي بهتر انسان ها فراهم آورد. از آنجا كه بهلول داغي با ارتفاع 2227 متر در شمال كلان شهر تبريز، نقش برجسته اي را در مورفولوژي پرعارضه كنوني منطقه دارد، در اين پژوهش سعي شده با استفاده از روش هاي ميداني و كتابخانه اي، ماهيت و علل خروج اين عارضه و تأثير آن بر مورفولوژي منطقه شمال تبريز بررسي شود. در اين راستا از ابزارهايي نظير نقشه هاي توپوگرافي، زمين شناسي، عكس هاي هوايي و ماهواره اي و نيز داده هاي آزمايشگاهي استفاده شده است. يافته هاي حاصل از مشاهدات عيني و تجزيه و تحليل كتابخانه اي نشان مي دهد كه حركات كششي و فشارشي تكتونيك فعال آذربايجان (كه از آغاز همگرايي صفحات قاره اي عربي و اوراسيا در 30 ميليون سال پيش ناشي مي شود، به ويژه در پليو -كواترنر منجر به گسيختگي هاي ژرف و گسلش شديد منطقه شده، شرايط خروج ماگما از نقاط ضعيف تكتونيكي را فراهم نموده است. گنبد بهلول داغي نيز از خطواره گسل هاي آلمان - داغ و شوردره كه به موازات گسل شمال تبريز (NTF) كشيده شده اند، بيرون آمده است. اين مخروط با كنار زدن لايه هاي رسوبي ميوسن، توانسته علاوه بر تغيير الگوي زهكشي منطقه، به عنوان منبعي براي توليد رسوب نواحي پايين دست (مخروط واريزه، افتان ها و ....) عمل كند. هم چنين خروج اين توده، موجب نوسان لايه هاي رسوبي افقي و تمايل آنها به طرف رأس گنبد شده و باعث گسيختگي و ايجاد سطوح ضعيف در برابر سيستم هاي فرسايشي و تشديد مورفوديناميك منطقه شده است.
چكيده لاتين :
Volcanic cones are important and effective landforms, which have a close relationship with crust structures such
as Faults, Folds, etc. "Buhluldaghi" Situated 20km north of Tabriz Based on tectonic units and situated in the
Alborz-Azarbaijan subzone. The study area is one of the tectonically active regions with faults, earthquakes,
landslides and particularly volcanic effects. Which indicate the susceptibility of this area to natural hazards? One
of the requirements to deal with these risks is to the identify the forms of the earth surface in order to understand
the nature, causes and its geomorphological effects, that can provide the basis for planning a better life for
human beings. In this study, the nature, etiology, and the impact of Buhlul Dome on the morphology of Tabriz
region was studied using fieldwork and library methods. In this context, the tools such as topography and
geology maps, aerial and satellite images as well as experimental data were employed. The findings of the
objective observations and library analysis has presented that stretching and compressional motions of the
Azerbaijan active tectonic, which is due to convergence of Eurasia and Arabian Continental plates, especially in
polio–Quaternary, resulted in deep breaking and intense faulting of the region, and provided the condition for
magma exit from weak crust structured points. This dome is induced from fault lines which are drawn parallel to
north Tabriz fault. This cone has not only changed the pattern of drainage area by with drawl of Miocene
sedimentary layers but also acted as a resource for the production of downstream sediment such as Talus,
Allusion, Rock falls, etc. Moreover, this mass consequence in tilting of horizontal sedimentary layers and their
tending towards summits of the dome, which led to fragmentation and weak surface production against erosion
systems and acceleration of the morphodynamic of the region.
