ارزيابي و پيش‌بيني خطر فرسايش خاك در حوضه سراسكندچاي با استفاده از مدل USLE و GIS

Assessement and Predicting of Soil Erosion Risk at Semi-arid Mountain: Intergeration of the USLE Model and GIS Technique for Soil Conservation Planning Case Study: Sareskandarchy Catchement, Eastern Slope

فرسايش خاك يكي از مهم­ترين مسائل محيطي در دنيا بوده كه عامل مهم بروز خسارات بزرگ اقتصادي و تهديد جدي براي توسعه پايدار محسوب مي­ شود. در مقياس حوضه­ اي، عوامل متعددي در زمينه­ سازي و تشديد فرسايش دخيل هستند. در فرسايش خاك توسط رواناب ­ها عوامل داخل حوضه­ اي مانند خاك، توپوگرافي، تراكم زهكشي و الگوي كاربري نقش مهمي ايفا مي­ كنند. در مناطق نيمه ­خشك وضعيت فرسايش خاك در محيط هاي كوهستاني و در سطح زمين­ هاي شيب ­دار كه در معرض بارندگي سنگين هستند به­ مراتب بحراني­ تر است. محدوده مورد مطالعه به­ عنوان يك منطقه كوهستاني نيمه­ خشك واقع در دامنه­ هاي شرقي كوهشتان سهند (شمال غرب ايران) خاك تحت فرسايش شديد آبي قرار گرفته است. در اين محدوده- به­ عنوان يك محدوده كشاورزي و دامپروي مهم كشور- آثار اين فرسايش به ­صورت خندق­ ها و شيارها در بخش ­هاي مختلف مشاهده مي­ شود. براي بررسي علل و عوامل فرسايش آبي و برآورد و پيش ­بيني محدوده ­هاي تحت خطر فرسايش از مدل USLE استفاده و از تكنيك GIS بهره ­گيري شده است. در اين مدل كه اساس آن پارامترهاي توپوگرافي، كاربري، بارندگي و نوع خاك است، تركيب پارامترهاي مورد ذكر در فرسايش آبي مورد تحليل قرارگرفته است و در نهايت محدو ه ­هاي تحت خطر پهنه­بندي شده است. نتايج اين بررسي­ها نشان مي­دهد كه در بين عوامل مورد بررسي، طول وشيب دامنه به­ عنوان عوامل توپوگرافي، نقش اصلي در فرايند فرسايش ايفا مي­كنند. در محدوده مورد مطالعه، طول دامنه، نوع و الگوي فرسايش را تعيين مي­كند. در بخش­هايي كه طول دامنه افزايش يافته، دخندق هاي عميق تشكيل گرديده است. در اين محدوده ­ها اگر در خاك درصد سيلت نيز يابد، فرسايش خطي تشديد شده است. نقشه پهنه­ بندي خظرفرسايش نشان مي­دهد كه شيب ­هاي منتهي به دشت­ هاي سيلابي از پتانسيل بالايي براي فرسايش آبي برخوردارند.

Soil erosion is a major environmental proplem in the world which causes economic losses and threatens the sustainable development. Many factors are responsible for erosion acceleration in catchement scale. Soil erosion by water is the result of interplay between catchement environmental factors such as soil, topography, drainage density and land use pattern and other factors. The soil erosion problem is more serious with hilly catchements which are subject to heavy rainfall, in semi arid mountains. In the study area-as a semi-arid region–which is situated on eastern slope of Sahand mountain (NW of Iran) soil erosion with water is very intensive. This area is as a major farmland and grazing land. Gullies and rills are the traces of water erosion. These phenomens are seen in many parts of study area. In order to investigatien on responsible factors to soil erosion and assessement of the risk to erosion, we used USLE model. By using this model, we studied the role of topography, land use, and soil type on soil erosion. The results suggested that slope and slope length play a major role on determining the erosion pattern. The depth of gullies is increased at parts where the length of slopes is increased. In these parts there is increased linear erosion through the increased rates of silt.