بررسي روند تغييرات فـراواني روزهاي هـمراه با يخبندان هاي فراگير و نيمه فراگير ايران

Studying the Trend of Changes in the Frequency of Days with Frost-pervasive and Semi-pervasive Conditions

در اين پژوهش جهت شناسايي و آشكارسازي روند تغييرات فراواني روزهاي همراه با يخبندان ­هاي فراگير و نيمه ­فراگير ايران، داده­ هاي مربوط به دماي حداقل روزانه 663 ايستگاه هواشناسي همديد و اقليم ­شناسي كشور براي بازه زماني 1962 تا 2004 و براي ماه­ هاي اكتبر تا آوريل از سازمان هواشناسي كشور دريافت شد. پس از دريافت داده ­ها و آماده كردن پايگاه داده ­هاي دماي حداقل­ كشور، نقشه­ هاي همدماي كشور براي هر روز از 1/1/1962 تا 31/12/2004 به ­مدت 9116 روز به ­روش كريگينگ ميانيابي شد. در ادامه بر اساس يك اصل مكاني، يخبندان ­ها به سه دسته يخبندان­ هاي فراگير (وقوع همزمان در بيش از 65 درصد از مساحت ايران)، يخبندان­ هاي نيمه ­فراگير (وقوع همزمان يخبندان در بين 25 تا 65 درصد از مساحت ايران) و يخبندان­ هاي محلي (وقوع همزمان يخبندان در كم­تر از 25 درصد از مساحت ايران) تقسيم­ بندي شدند. سپس با استفاده از دو روش تخمين گر شيب سنس و رگرسيون خطي فراواني روزهاي همراه با يخبندان ­هاي فراگير و نيمه ­فراگير در سه مقياس ماهانه، فصلي و سالانه بررسي شد. نتايج نشان داد كه روند تغييرات فراواني روزهاي همراه بايخبندان هاي فراگير ايران در ماه­هاي دسامبر، ژانويه، فصل زمستان و سالانه داراي روند كاهشي معنادار از لحاظ آماري بوده است. اما براي فراواني روزهاي همراه با يخبندان ­هاي نيمه ­فراگير مشاهده شد كه تنها در ماه ژانويه روند تغييرات معنادار بوده است و جهت تغييرات آن نيز مثبت بوده است. يعني در طول 43 سال مورد مطالعه بر تعداد روزهاي همراه با يخبندان­ هاي نيمه ­فراگير افزوده شده است. بنابراين زماني كه از تعداد يخبندان­ هاي فراگير در ماه ژانويه كاسته شده است از اين طرف بر تعداد يخبندان­ هاي نيمه فراگير افزوده شده است. همين قانون براي ديگر مقياس ­هاي ماهانه، فصلي و سالانه نيز حكمفرما بوده است.

To identify and detect the frequency variation trend of Iran’s pervasive and semi-pervasive frost days in the current research, minimal daily temperature data of 663 Iranian climatology and synoptic stations were acquired from Iran Meteorology Organization during the time interval between 1962 and 2004 for October to April months. Following data acquisition, Iran’s isothermal maps for each day starting from 1.1.1962 until 31.12.2004 (9116 days) were prepared using Kirging interpolation technique in order to construct the database of the county’s minimal temperature. In the next step, frosts were classified in three types based on a spatial principle: pervasive frosts (simultaneous occurrence in more than 65% of Iran’s surface area), semi-pervasive frosts (simultaneous occurrence in 25% - 65% of Iran’s surface area), and local frosts (simultaneous occurrence in less than 25% of Iran’s surface area). Then, frequency of pervasive and semi-pervasive frost days were analyzed in three scales including monthly, seasonal, and yearly using two estimation techniques of slope SENSE and linear regression. Results indicated that frequency of pervasive frosts in Iran held a statistically significant decreasing trend in December and January months, during winter, and also, in annual basis. But, for semi-pervasive frost days, it was observed that variation was significant only in January having a positive trend. It signifies that number of days with semi-pervasive frost increased during the 43 years under study. Therefore, number of semi-pervasive frost occurrences increased while number of pervasive frost occurrences decreased in January. The same rule holds for other scales i.e. monthly, seasonal, and yearly basis.