بررسي تفسير آيۀ پنجاه و چهار سورۀ مائده در متون عرفاني

The Study of the Interpretation of the Verse Fifty-four of Maeda Chapter of Quran in Mystical Papers

هدف در اين پژوهش، نشان‌دادن جرياني است كه در آن مفهوم حبّ الهي تبيين مي‌شود. اين بررسي همراه با تأويل عارفان از قرآن كريم و تحليل نوشته‌هاي متون تفسيري و غيرتفسيري عرفاني دربارة آيۀ پنجاه و چهار سورۀ مائده (معروف به آيۀ ارتداد) است. آثار بررسي‌شده در اين مقاله از ابتدا تا قرن چهاردهم هجري، به‌ترتيب تاريخ نگارش است. نويسندگان عارف، باتوجه‌به «يحبّهم و يحبّونه»، آيۀ ارتداد را مجوز حبّ الهي دانسته‌اند. صوفيان از قرن سوم در آثار غيرتفسيري كوشيدند درستي اعتقاد به حبّ الهي را ثابت كنند. آنان از قرن ششم به بعد ديدگاه‌هاي گذشتگان را تكرار و تبيين مي‌‌كنند. از قرن هشتم با‌توجه‌به روشن‌شدن مسئلۀ حبّ الهي، توجه به تأويل براي آيۀ ارتداد در اين آثار كم مي‌شود. شيوۀ نگارش در آثار تفسيري صوفيه همراه با پروا و دورانديشي بيشتري است و به همين سبب مراحل بالا در اين آثار به كندي رخ مي‌دهد. تفسيرهاي عرفاني تا قرن پنجم هجري، دربارة آيۀ ارتداد سكوت كردند. اين آثار تا قرن نهم كوشيدند روابودن حبّ حق را اثبات كنند و پس از آن تأويل‌هاي پيشينيان را با زبان تازه تكرار كردند.

In this article, in order to show the trend of explicating the concept of "Loving Allah" through interpreting Quran by Sufis, the comments of mystical commentaries of Quarn and other mystical inscriptions about the 54th verse of Maeda chapter of Quran, which is famous in "Irtedad verse", from beginning until 14th century AH have been surveyed by date of writing. The mystics have relied on Irtedad verse as a permit for loving Allah by focusing on 'yohebbohom va yohebboonah' part. Sufis in non-interpretive writings tried to prove the soundness of their belief in loving Allah from the third century. They repeat and explicate the comments of the departed from the sixth century. In this writings, from the eighth century, the concentration in clarifying Irtedad verse decreases because of considering the issue of loving Allah as definite. In interpretive inscriptions, according to the more cautious style of writing, the above trend happens lately. Mystical commentaries remain silent about Irtedad verse until fifth century, and attempt to establish the authorization of loving Allah until ninth century, and to review the comments of predecessors in a fresh language thenceforth