بررسي تشبيهات هنجارگريخته در سروده هاي ابن فارض و مولوي

Comparative Analysis of Deviated Similes in Ibn Alfarez and Molavi poems

ماهيت فرامنطقي، عقلي و عرفي معاني و حقايق عرفاني از يك سو و محدوديت حوزه كارايي زبان از سوي ديگر باعث شده شاعران و عارفان، از زبان و بيان هنجارگريخته استفاده كنند. عارفان همواره براي ساخت تصاوير شاعرانه و بيان افكار خود، از تشبيه، كه يكي از مهم ترين و پربسامدترين انواع هنجارگريزي معنايي در سروده هاي عرفاني است، بهره برده اند. در اين جستار، نگارندگان به روش تحليلي، تشبيهات هنجارگريخته در ديوان ابن فارض و كليات مولوي را نقد و بررسي مي كنند. تحقيق نشان از آن دارد كه بسامد استفاده از تشبيهات فشرده در سروده هاي اين دو شاعر، بيش از تشبيهات گسترده است، چرا كه به اين وسيله، درنگ و چالش ذهني مخاطبين طولاني مي شود. گاه رابطه ميان دو طرف تشبيه در سروده هاي آنان، آنچنان دور است كه آشنايي زدايي در آن بيشتر به چشم مي خورد. اين دو شاعر با انتخاب شگرد تزاحم تشبيه سبب ديريابي معنا شده اند تا با برجسته كردن الفاظ خويش، سبب ايجاد لذت ادبي بيشتر در مخاطبين شوند. هرچند قصد ابن فارض، تفهيم مفاهيم متعالي و امر قدسي به ذهن خواننده بوده و به كاربرد تشبيه محسوس به معقول توجه نشان داده است، اما در تشبيه معقول به معقول، ترازو به سمت مولوي سنگيني مي كند و تشبيهات حسي به حسي در سروده هاي مولوي با توجه به مشرب عرفاني و معنويش، بسامد معناداري را به خود اختصاص داده و دامنه تشبيهات گسترده در اشعار وي بيشتر از سروده هاي ابن فارض است.

ultra Rational، logical and mystical nature of gnostic facts and meanings from one side and limitation of language function area from other side، caused poets and mystics to use deviated language and expression. Simile which is one of the most important and frequent of semantic deviation in mystical poems، has been used by mystics for creating poetic images and expressing their own thoughts. In this study authors criticized and discussed the deviated similes in Ibn Alfarez and molavi’s complete works with analytical method. This study shows that frequent use of compact similes is more than spread similes in their poems (both poets)، because this method results in length in mental challenge and hesitation. Sometime the relation between the simile parties in their poems is so far that deviation observed more. They caused meaning to be understood later by using so many similes. Through this، they make their words prominent and leads to more literary pleasure of readers. although Ibn Alfarez purpose was to explain exalted concepts and holy command for reader’s mind، and was interested in application of perceptible simile to rational simile، but Molavi uses rational simile more than Ibn Alfarez. Perceptible to perceptible simile are very frequent In Molavi’s poems because of his mystical and spiritual taste. Also frequency of spread similes in his poems is more than Ibn Alfarez.