نقد تطبيقي ترجمه‌هاي آيتي و شريعت از نمايشنامة «شهرزاد» توفيق الحكيم

Comparative Criticism of Ayati and Shariat's Translations of Shahrzad Tawfiq Al Hakim's plays

نمايشنامه از انواع ويژة ادبي است كه ضمن در بر داشتن خصايص يك متن ادبي، خصوصيت‌هاي دراماتيك منحصر به فردي دارد كه تنها بر صحنة اجرا، تمام و كامل مي‌شود. «شهرزاد» اثر ماندگار پدر نمايشنامه‌نويسي عربي، يعني توفيق الحكيم، با استناد به داستان هزار ويك شب در جامه‌اي فلسفي ابداع شده‌است و نه تنها در بُعد انديشگاني، بلكه از نظر ادبي نيز حائز اهميت است. اين اثر دو بار به زبان فارسي از سوي آقايان آيتي و شريعت ترجمه شده‌است. اما از آنجا كه ترجمة نمايشنامه با حفظ تمام خصايص ويژة آن، كاري بسيار پيچيده و ظريف است، ضمن رعايت ترجمة خوب، پويا و متعادل ادبي، بايد خاصيت اجراپذيري و دراماتيك موقعيت و كنش نيز در آن ترجمه شود. اين جستار مي‌كوشد با روش توصيفي‌ـ تحليلي به بازخواني اين دو ترجمه از منظر ويژگي‌هاي سبكي و ادبي و نيز عناصر دراماتيك نمايشي بپردازد تا ضمن بررسي مشكلات ترجمة نمايشنامه، چالش‌هاي اين دو اثر را در هزار توي ترجمة نمايشنامه مدّ نظر قرار دهد. نتايج حاكي از آن است كه اين دو ترجمه كوشيده‌اند در ترجمه‌اي متعادل، پيام و ساختار شكلي اثر را منتقل كنند و سبك نويسنده را براي ايجاد اثري مشابه در مخاطبان زبان مقصد بازنمايي نمايند. اما در بخش ترجمه، جنبه‌هاي اجراپذيري اثر، اغلب ترجمة شريعت موفق‌تر عمل كرده‌است و زير متن، لحن، ريتم، كنش كلامي و غيركلامي ديالوگ را رعايت نموده‌است و كوشيده تا كلامي متناسب با شخصيت‌هاي اثر نمايشي ارائه دهد.

The play is a special literary type which has features a literary text and special dramatic features that will only be complete on the scene. Shahrzad's play, the Tawfiq al-Hakim plays written with a philosophical theme. This play has been translated twice in Persian by Shariat and Ayati. The translation of the play is difficult task and its dramatic character must also be translated. This paper attempts to use a descriptive-analytical method, to examine two translations for stylistics and dramatic elements to check out the problems of the translation of the play. The results show that both translations have been tried to translate the language of the source language into the target language. But because of the translation of dramatic elements, the translation of the Shariat has been more successful. Because he translates tone and dialogue well and he tried to make the Dialogues fit the characters of the show.