بررسي و نقد كتاب «نظريه‌ پردازي علمي اقتصاد اسلامي»

يكي از موضوعات مهم در اقتصاد اسلامي نحوه توليد نظريه و جرح و تعديل نظريات اقتصادي رايج است. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و انتشارات سمت با انتشار ويرايش سوم كتاب «نظريه ‌پردازي علمي اقتصاد اسلامي» در سال 1391، كه به كوشش حجت الاسلام حسن آقانظري تأليف شده است، تلاش كرده‌ اند گامي در اين راستا بردارند. در اين كتاب نويسنده بر آن است تا با تلفيق آموزه‌ هاي اسلام و روش علمي برگرفته از فلسفه علم، به ارائه روشي براي نظريه‌ پردازي در اقتصاد اسلامي بپردازد. ليكن با دو مشكل اساسي روبرو است: اولاً اسلام عملاً به آموزه‌ هايي از جنس بايد و نبايد كاهش داده مي ‌شود و بدين ترتيب گزاره‌ هاي وجودي و معرفتي آن از ايفاي نقش در اقتصاد باز داشته مي‌ شوند. ثانياً با پذيرش تجربه به عنوان مقوم و معيار علمي بودن يك گزاره به دامن تجربه‌ گرايي و نقاط ضعف آن مي‌ غلتد. البته بحث‌ هاي فقهي و مكتبي كتاب، به ويژه مبحث اعتباريات آن، گامي به جلو در كتب اقتصاد اسلامي محسوب مي‌ شود. كتاب براي نشان دادن امكان نظريه ‌پردازي در اقتصاد اسلامي دو نمونه عيني از اين كار را مطرح مي‌ كند، هر چند اين دو نظريه بيشتر در قالب اسلامي‌ سازي علم اقتصاد موجود قرار مي ‌گيرند. از اينرو كتاب حاضر براي بدل شدن به يك كتاب درسي مناسب در حوزه اقتصاد اسلامي نيازمند بازنگري اساسي است