كليدواژه :
مازندراني , خاستگان , ابزار , همراهي
چكيده فارسي :
در گونة بابليِ زبان مازندراني، حرف اضافة /ǰɑ/ پسايند است و بر نقش هاي معناييِ خاستگاه، همراهي، ابزار و روش دلالت مي كند و كاركرد معناييِ آن همانند «از» و «با» در زبان فارسي است. پرسش اصلي اين پژوهش آن است كه با توجه به تحولات تاريخي زبان هاي ايراني، كدام نقش معنايي اين حرف اضافه اصلي است و كدام حاصل تغيير معنايي. در اين مقاله، صورتِ كهنِ /ǰɑ/ و كاركردهاي معنايي آن در دوره هاي باستان و ميانة زبان هاي ايراني بررسي و مشخص شده است كه /ǰɑ/ بازماندة hačaيا hačāدر زبان هاي اوستايي و فارسي باستان، و sacā در زبان سنسكريت است. كاركرد اصلي اين حرف اضافه دلالت بر نقش معنايي همراهي بوده است. در تحولات تاريخي زبان، اين حرف اضافه با گسترش معنايي بر نقش هاي معنايي ابزار، سبب و روش دلالت كرده است. بازمانده هاي اين حرف اضافه در دوره هايِ ميانه براي دلالت بر نقش هاي معناييِ همراهي، ابزار، روش و سبب به كار رفته اند. /ǰɑ/ در گونة بابلي زبان مازندراني كاركرد اصلي اين حرف اضافه را حفظ كرده است. داده هاي اين پژوهش به روش كتابخانه اي و استفاده از شم زباني گويشوران گردآوري شده و شيوة بررسي آنها توصيفي - تحليلي است.
چكيده لاتين :
In Baboli Variety of Mazandarani language, “ǰɑ” is a postposition encoding semantic roles of source, cause, comitative, and instrument, and has functionally the same meaning as “az” and “ba” in Persian. The aime of this study is to investigate archaic form of “ǰɑ” and its functions in Old and Middle periods of Iranian languages. Furthermore, it is determined that “ǰɑ” is derived from Sanskrit sačā and Avestan/Old Persian hača/hačā. Its equivalents in Sogdian, Middle Persian, and Parthian are respectively čan, az, and až. Based on the many instances presented in this article, it is concluded that the archaic forms of this adposition, similarly, encoded semantic roles of source, cause, comitative, and instrument in Old and Middle periods of Iranian languages. ǰɑ has retained these semantic roles in Baboli / Variety of Mazandarani language. The oldest form of ǰɑ in Sanskrit has encoded semantic role of comitative which means that this role is of an older origin.
