تركيب و خاستگاه اجتماعي شورشيان بابي با تأكيد بر شورش بابي ها در مازندران (1265-1264 قمري)

The composition and social origin of the Babi insurgents with an emphasis on the Babi rebellion in Mazandaran (1264-1265 AH)

جريان بابي گري در عصر محمدشاه قاجار و سال 1260 هـ. ق رسماً اعلام موجوديت كرد. اين جنبش، در آغاز، سه مرحلۀ تبليغي «بابيت، مهدويت و نبوت» را پشت سر گذاشت. سيدعلي محمد شيرازي، باني جريان مذكور، به دستور حاج ميرزا آقاسي، صدر اعظم محمدشاه، راهي آذربايجان شد و از جمادي الثاني 1264 هـ. ق تا شعبان 1266 هـ. ق حدود دو سال و سه ماه را در زندان چهريق گذراند. پس از نااميد شدن بابي ها از آزادي سيدعلي محمد، اين جنبش وارد مرحله جديدي شد كه در پيش گرفتن رويكرد نبرد مسلحانه بود. آنان اسارت پيشواي شان را بهانه ساختند و با انجام چند شورش، به زورآزمايي با حكومت موجود پرداختند؛ اوج اين هماورد مسلحانه در همان گام اول اتفاق افتاد و آن شورش بابي ها در قلعۀ شيخ طبرسي مازندران بود كه حدود نه ماه به طول انجاميد و با سركوب بابي ها نيز خاتمه يافت. مسألۀ مقالۀ حاضر، چرايي تلوّن تركيب اجتماعي و نيز خاستگاه اجتماعي شورشيان بابي و انگيزه هاي حضور آنان در جنبش ياد شده، با تأكيد بر شورش مازندران است. در انجام اين تحقيق از روش تحقيق تاريخي استفاده شده است كه سعي دارد با با نگاهي عيني به وقايع و حوادث مستند تاريخي كه در منابع آمده است، به تبيين تاريخي موضوع بپردازد.

Babism movement officially came to existence at the time of Mohammad Shah of Qajar dynasty in 1260 AH. At the beginning the movement had three principles of Babiasm, Mahdaviyat (believing in the Hidden Imam), and Prophethood. The founder of the movement, Seyyed Ali Mohammad Shirazi, set to Azerbaijan on the behest of the Shah's Chancellor, Hajj Mirza Aqasi. He spent four months 2 years and three months in prison from 1264 to 1266 AH. When the babist lost the hope of their leader being set free, the movement entered a new era; an armed insurgency. Under the pretext of their leader's imprisonment, they started a rebellion and challenged the establishment. The culmination of this armed insurgency was when the group took the Sheik Tabarsi Citadel in Mazandaran for nine months. Eventually, they were defeated and the insurgency was put to rest. The current study deals with several factors of the movement, in particular the reason behind its varied social fabrics, the social origins of the rebels, and their motivations with the emphasis on the rebellion in Mazandaran (Sheikh Tabarsi Citadel). The research is conducted using historical research method and tries to be objective in its dealing with historical events.