تجزيه پايداري عملكرد در ژنوتيپ‌هاي نخود با استفاده از تجزيه آثار اصلي افزايشي و آثار متقابل ضرب‌پذير (AMMI)

(Stability Analysis of Yield in Chickpea Genotypes by Additive Main Effects and Multiplicative Interaction (AMMI

وجود اثر متقابل ژنوتيپ × محيط موجب مي‌شود كه عملكرد ژنوتيپ‌ها در دامنه وسيعي از شرايط محيطي مورد ارزيابي قرار گيرد تا اطلاعات حاصل بتواند كارايي مربوط به گزينش براي معرفي آنها را افزايش دهد. در اين تحقيق به منظور بررسي و انتخاب ژنوتيپ‌هاي پر محصول و سازگار با شرايط ديم، تعداد 17 لاين و ژنوتيپ نخود در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در چهار تكرار به مدت دو سال (83-1382) در پنج ايستگاه تحقيقات كشاورزي كرمانشاه، لرستان، گچساران، گرگان و ايلام در شرايط ديم اجرا گرديد. اثر متقابل ژنوتيپ × محيط با استفاده از مدل آثار اصلي افزايشي و اثرات متقابل ضرب پذير (مدل AMMI ) در سطح احتمال 1% معني دار بود. مجموع مربعات اثر متقابل توسط مدل AMMI به چهار مؤلفه اصلي اثر متقابل ( IPCA ) معني‌دار تفكيك گرديد. در مجموع چهار مؤلفه اصلي ( IPCA4 وIPCA1 ، IPCA2 ، IPCA3 ) از تغييرات اثر متقابل ژنوتيپ × محيط 94 % را توجيه مي‌كردند. براساس نمودار باي پلات مدل AMMI2 ، ژنوتيپ‌هاي FLIP 97- 79 ، X95TH1 و FLIP 97- 114 از پايداري مناسب برخوردار بودند و ژنوتيپ FLIP 97- 114 با عملكرد بالا مي‌تواند به عنوان ژنوتيپ سازگار با عملكرد پايدار معرفي شود.

Presence of genotype × environment interaction necessitates evaluation of genotypes in a wide range of environments to find desirable genotypes. This study was carried out to determine the stability and adaptability of grain yield of 17 chickpea genotypes, in RCBD with four replications at Kermanshah, Lorestan, Ilam, Gachsaran and Gorgan Research Stations during two seasons (2003-2004). The genotype × environment interaction effect analyzed using the additive main effects and multiplicative interaction (AMMI) statistical model was significant at 1% level of probability. The sum of squares of G × E interaction was partitioned by AMMI model into four significant interaction principal component axes (IPCA). The first four principal component axes (IPCA 1, 2, 3 and 4) cumulatively contributed to 94% of total genotype by environment interaction. A biplot generated using genotypic and environmental scores of the first two AMMI components also showed that genotypes FLIP 97- 79, X95TH1 and FLIP 97- 114 were selected as stable genotypes, among which the genotype FLIP 97- 114 was outstanding for high yield stability.