سنجش و سازش عقل، نقل و عشق در هرم معرفتي مولانا

Evaluation and compromise of mind, narrative and love in Rumi’s cognitive pyramid

مولانا در اشعار غنايي مثنوي كه حاصل تعامل سازنده و دوجانبه بنده با معبود است پارامترهايي در معرفت و وصال حق دخيل مي داند. نغمه هاي عارفانه ­ي اين اثر سترگ، حاصل قلبي سرشار از عشق و معرفت به خالق است. براي متحلي شدن به اين درجه از محبت، ساز و كارهايي در مثنوي منعكس شده است. اولين ابزار لازم، عقل و برهان است؛ البته نه هر عقلي با هر كيفيتي. مولوي يكي از مهمترين كاركردهاي عقل را فهم باورهاي ديني و رفع تعارض و تناقض از مدعيات ديني مي­ داند، تمام تعريف و تمجيدي كه وي از جايگاه خرد و خردورزي به عمل مي ­آورد به همين كاركرد عقل برمي­ گردد. ركن دوم اين ماجرا عشق است. بدون غلبه و فوران محبت بنده به صانع –كه حاصل معرفت عميق است- طي مسير وصال ممكن نيست. ضلع سوم آن سايه ­ي ميمون قرآن و شرعيت است كه شاخصه ­ي عرفان اسلامي و منبع ارتزاق معنويت است.در اين پژوهش با روش تحليلي-توصيفي به صورت مستدل به طراحي هندسه معرفت ديني مولوي پرداخته شده و به اين نتيجه رسيده است كه عقل، نقل و عشق و به عبارتي برهان، قرآن و عرفان اضلاع جداناشدني مثلث و هرم معرفت ديني مولوي است.

Rumi believed that some parameters in lyrical poems of Masnavi-e-Ma’navi, which are the result of cooperation of the servant and God, are effective in knowledge and unio‎n with Him. This great work’s spiritual melodies are originated from a heart filled with the love of God. However, in order to manifest the degree of affection, some mechanisms have been reflected in Masnavi .The first of these tools is wisdom and reason; of course, not any reason with any resolution. Rumi believes that one of the most important functions of the intellect is to understand and resolve the conflict and contradiction from the religious beliefs and from the religious claimants. All the appraisal he makes on reason and wisdom returns to the function of reason. The second pillar of this subject is love. Without the the overflow of the servant’s love of the Creator- which is the result of deep knowledge- it is impossible to progress on the road of reaching the beloved. The third angle is the light of the Koran and Sharia that is characteristic of Islamic mysticism. In the present study, it has been attempted to explain the religious knowledge of Rumi and it has been concluded that wisdom, story and love or in other words, reason, Quran and mysticism are the three inseparable sides of Rumi’s epistemological, religious pyramid.