تأثير مباني وجودشناختي و مابعدالطبيعي ملاصدرا در حل بعضي مسائل بنيادين اخلاق

The Impression of Molla Sadra`s Ontological & Metaphysical Principles in Solving Some Fundamental Problems of Ethics

در اين نوشتار به دنبال آن هستيم تا موضع صدرالمتالهين را در حل بعضي مسائل بنيادي اخلاق، از قبيل عينيت گرايي يا ذهنيت گرايي، نتيجه گرايي يا تكليف گرايي، وظيفه گرايي يا فضيلت گرايي، كه ذهن فيلسوفان دين و اخلاق معاصر را به خود مشغول ساخته است، درك و دريافت نماييم. از اين رو با كنكاش در منظومه فلسفي ملاصدرا نخست مباني و پيشفرض هاي وي، متناسب با مسائل مذكور، استخراج گرديد، و آن گاه از دريچه مباني يادشده، نگاهي به چشم انداز وي در اخلاق انداختيم، و پاسخ مسائل مذكور را جويا شديم. در بازخواني نظريات اين فيلسوف اسلامي فطرت گرايي را مي توان به عنوان محوري در حل مسائل مزبور معرفي كرد. ملاصدرا بر اخلاق به عنوان امري فطري و تمايز بخش نوعيت انسان ها به لحاظ فطرت ثانويه انگشت مي نهد. نتيجه پژوهش حاضر دريافت تصويري از جمع بين عينيت گرايي و ذهنيت-گرايي، نتيجه گرايي و تكليف گرايي، فضيلت گرايي و تكليف گرايي بر اساس مباني هستي شناختي ملاصدرا همچون اصالت وجود، و وحدت تشكيكي آن، ضرورت و سنخيت علت و معلول، حركت جوهري نفس، و اتحاد آن با بدن، نقش سازنده علم و عمل در اخلاق، خيربودن غايات نسبت به فاعل آن، عينيت كمال مطلوب، رابط بودن مخلوقات نسبت به واجب تعالي، فطري بودن اصول كلي اخلاقي، و بر محوريت فطرت گرايي وي است.

The trying scholars` way of studying ethical problems such as objectivism or subjectivism, consequentialism or deontologism, functionalism or vertuism, those attracting the attention of them nowadays, is rooted in their different principles and presuppositions. In this paper, it has been sought to find out Molla Sadra`s principles and presuppositions firstly and then, relying on his principles, have presented his outlook in ethics with regard to his solutions for the mentioned problems. Relying on such bases as principality of existence, gradational unity of existence and … he has given a new idea of such categories as human being, good and evil. For him, ethics is known as a natural gift with regard to primary nature and distinct point of human beings with regard to secondary nature. As is viewed by Sadra, religion and reason support one another in ethical training of human being. Furthermore, in such a deep and comprehensive unity, the duality of objectivism or subjectivism, consequentialism or deontologism, functionalism or vertuism would disappear and all of them are known to be directed to one final goal. Finally, human nature, free will and knowledge have been known for him as the main agents for ethical training.