تاثير تيمارهاي كودي و رژيم هاي آبياري بر عملكرد دانه و ويژگي هاي كيفي دانه آفتابگردان

Effect of fertilizer treatments and irrigation regimes on seed yield and seed quality characteristics of sunflower

اين پژوهش به‌منظور بررسي تأثير تيمارهاي مختلف حاصلخيزي خاك بر عملكرد و صفات كيفي آفتابگردان (.Helianthus annus L) رقم آذرگل، تحت رژيم‌هاي متفاوت آبياري، در سال‌هاي 1391 و 1392 در مزرعۀ پژوهشي دانشكدۀ كشاورزي دانشگاه تربيت مدرس، به‌صورت كرت‌هاي خرد شده در قالب طرح بلوك كامل تصادفي و در سه تكرار اجرا شد. سه رژيم آبياري شامل آبياري پس از مصرف 30، 50 و 70 درصد رطوبت قابل استفاده در عمق توسعة ريشه، به عنوان عامل اصلي و هشت تيمار كودي شامل تأمين كامل نيتروژن گياه ازطريق كود شيميايي اوره، كود شيميايي اوره+كود دامي، زئوكمپوست ورمي‌كمپوست، زئوپونيكس، زئوكمپوست + ورمي‌كمپوست، زئوكمپوست + زئوپونيكس، ورمي‌كمپوست + زئوپونيكس، عامل فرعي در نظر گرفته شدند. نتايج نشان داد كه در شرايط آبياري مطلوب (آبياري پس از مصرف 30 درصد رطوبت قابل استفاده) بيشينة عملكرد دانه به‌عنوان مهم‌ترين صفت بررسي‌شده از تيمارهاي آلي تركيبي بهدست آمد. در شرايط تنش كم‌آبي (آبياري پس از مصرف 50 و 70 درصد رطوبت قابل استفاده) تيمارهاي آلي داراي زئوليت بيشتر (زئوكمپوست، زئوپونيكس و زئوكمپوست + زئوپونيكس) عملكرد دانة بهتري را حاصل كردند. در شرايط تنش كم‌آبي شديد (آبياري پس از مصرف 70 درصد رطوبت قابل استفاده) تيمارهاي آلي داراي زئوليت بيشتر شامل زئوكمپوست، زئوپونيكس و زئوكمپوست + زئوپونيكس در مقايسه با تيمار شيميايي به‌ترتيب درصد روغن را 8، 9 و 13 درصد در سال نخست 13، 10 و 12 درصد در سال دوم افزايش دادند. كاربرد تيمارهاي كود آلي با افزايش ميزان اسيدهاي چرب لينولئيك و اولئيك دانه سبب افزايش كيفيت روغن دانة آفتابگردان شد. يافته‌هاي اين پژوهش نشان داد كه با كاربرد تركيبي كودهاي آلي فرآوري‌ شده مانند ورمي‌كمپوست، زئوكمپوست و زئوپونيكس در زراعت آفتابگردان علاوه بر توليد محصولي سالم با عملكردي قابل قبول، مي‌توان مصرف كودهاي شيميايي را نيز كاهش داد.

The current study was conducted to investigate the effects of different soil fertility treatments on qualitative and quantitative yield of sunflower (Helianthus annus L.) under different irrigation regimes. The experiment was conducted in Tarbiat Modares University research field at 2012 and 2013 growing season. Treatments were arranged as split plots based on a randomized complete block design with three replicates. Irrigation regimes, (irrigation after consuming 30% (I1), irrigation after consuming 50% (I2) and irrigation after consuming 70% (I3) of available soil moisture) were randomly assigned to the main plots and the subplots were eight different fertilizer types (providing 100% of plant nitrogen requirement from urea as chemical fertilizer (F1), combination of chemical fertilizer and cattle manure (F2), zeocompost (F3), vermicompost (F4), zeoponix (F5), combination of zeocompost and vermicompost (F6) combination of zeocompost and zeoponix (F7), combination of vermicompost and zeoponix (F8)). The results indicated that the maximum seed yield was obtained in normal irrigation treatment (irrigation after consuming 30% of available soil moisture). Under water deficit stress conditions (irrigation after consuming 50 and 70% of available soil moisture), organic treatments amended with more zeolite (zeocompost, zeoponix and zeocompost + zeoponix) improved seed yield. Under severe water deficit stress condition (I3), zeolite-amended organic treatments (zeocompost, zeoponix and zeocompost + zeoponix) increased seed oil percentage by 8, 9 and 13 percent in the first year and by 13, 10 and 12 percent in the second year of the experiment in comparison with chemical treatment (F1). In addition, organic treatments improved oil quality through increasing linoleic and oleic acid percentage. Overall, the results suggest that combined application of processed organic fertilizers such as vermicompost, zeocompost and zeoponix not only increases sunflower seed yield and oil quality but also reduces chemical fertilizers need in sunflower production.