مطالعه‌ ژئوشيمي عناصر اصلي، جزيي و خاكي كمياب در رسوبات بستر درياچه اروميه

Geochemistry of major, trace and rare earth elements in bed-sediments of Urmia lake

درياچه اروميه بزرگ‌ترين درياچه فوق ­اشباع از نمك در جهان است كه در ميان استان‌هاي آذربايجان ­شرقي و غربي در شمال باختر ايران جاي دارد. در اين پژوهش ژئوشيمي عناصر اصلي، جزيي و خاكي كمياب 130 نمونه كه از 25 سانتي‌متري پاياني گمانه حفر شده با ژرفاي يك و نيم متري ميان سال­هاي 1394 تا 1395 برداشت شده است؛ بررسي شد. مطالعه ژئوشيمي عناصر اصلي نشان‌دهنده گوناگوني و ناهمگني زياد در مقدار اكسيد عناصر اصلي در رسوبات بخش‌هاي شمال باختر، شمال خاور، جنوب باختر و جنوب بستر درياچه‌ است. نتايج تجزيه طيف‌سنج پراش پرتو ايكس (XRD) رسوبات نشان مي­دهد كه فاز اصلي كاني­ هاي رسوبات درياچه را كاني­ هاي هاليت، كلسيت، آنكريت، كوارتز، ارتوكلاز، كلريت، آلبيت، ژيپس، پلاژيوكلاز، اوژيت، آمفيبول و هورنبلند تشكيل مي­دهند و رسوبات بستر درياچه اروميه از ديد تركيب كاني­شناختي شبيه كاني­ هاي عمومي تشكيلدهنده شيل و ماسه­سنگ گريوك هستند. در ميان اكسيدهاي عناصر اصلي، MgO، CaO و Na2O غني­شدگي بالايي نسبت به استانداردهاي UCC، PAAS و NASC نشان مي‌دهند. از مجموعه عناصر جزييRb و Sr نسبت به UCC، PAAS و NASC غني ­شدگي بسيار بالايي همراه با تهي­شدگي Eu به‌ويژه در بخش جنوب باختر درياچه نشان مي‌دهند. مقايسه تركيب ژئوشيميايي رسوبات ژرفاي مورد مطالعه­، با سنگ­هاي پيرامون درياچه نشان از كنترل اصلي تركيب كاني­شناختي توسط زمين­ شناسي پيرامون درياچه در مقايسه با كاني‌شناسي آورد رسوبي رودخانه ­ها دارد.

The Urmia Salt Lake as the largest hyper saline lake of the world is located between west and east Azerbaijan provinces, NW Iran. Geochemistry of trace and rare earth elements of bed sediments taken from 25 Cm of the lower most of 1.5 meters depth of drilled holes in 130 samples between 2014-2015 were investigated. General geochemical composition of samples revealed a very heterogeneous variation of major oxides at NW, NE, SW and SE parts of the lake. MgO, CaO and Na2O show a high enrichment compared to UCC, PAA and NASC values. Main minerals of the bed sediments include halite, calcite, ankerite, quartz, orthoclase, augite, hornblende and chlorite. The overall geochemical composition of sediments, resemble ferruginous shale and graywacke sandstone. Weathering in the various parts of the bed sediments is relevant to general climatological characters in the region. Rb and Sr among trace elements show high anomaly in respect to UCC, PAAS and NASC, while Eu indicated high depletion, especially at SW corner of the lake. Geochemical comparisons indicate the major role of different rock units in forming bed sediments rather than sediments carried by entering rivers to the lake.