برآورد بيلان آب مجازي در بخش كشاورزي در استان هرمزگان طي ‌دهة گذشته

Estimation of virtual water Trade over the past decade in Hormozgan province

كمبود بارش و به تبع آن كمبود منابع آب شيرين در استان هرمزگان، قرار گرفتن استان در اقليم خشك و همچنين تلفات آب در بخش كشاورزي موجب بحران جدي آب طي دو دهۀ اخير شده است. پژوهش حاضر با هدف كاربرد آب مجازي در مديريت منابع آبي مناطق خشك و بياباني انجام شد. لذا حجم آب مجازي، بيلان صادرات و واردات و ارزش آب مجازي براي 12 محصول عمدۀ كشاورزي استان هرمزگان در سال­هاي 1384 تا 1394 بررسي شد. نتايج نشان داد در بين محصول­ هاي مورد بررسي در استان هرمزگان، با در نظر گرفتن راندمان آبياري، نخيلات، جو آبي و سيب‌زميني به‌ترتيب با 98/8 ، 43/7، 5/1 ميليون مترمكعب، داراي بيشترين مقدار حجم آب مجازي مبادلاتي اند. حجم آب مجازي گروه سبزيجات و نخيلات 0/07 و 3/8 مترمكعب آب به ازاي هر كيلوگرم محصول توليدي است كه به‌ترتيب در دستۀ محصولات كم و پرمصرف قرار مي‌گيرند. همچنين مقدار صادرات و واردات آب مجازي محصول­ هاي مورد بررسي در استان هرمزگان به ­ترتيب 20434.2 , 1120.9 ميليون مترمكعب بوده كه به‌ترتيب داراي ارزش 2122/8 و 133/1 ميليون ريال هستند. اين در حالي ‌است كه استان هرمزگان داراي پتانسيل كمي در استفاده از آب سبز بوده است. بنابراين پيشنهاد مي‌شود الگوي كشت استان با در نظر گرفتن ذخيرۀ آب سبز و معرفي محصولات مقاوم به كم­آبي پيش رود و با تأكيد بر توليد محصولات با نياز آبي كمتر و سود بيشتر، فشار بر منابع آبي استان را كاهش داده تا بتوان به امنيت بلند­مدت غذايي و كشاورزي پايدار در استان رسيد.

Hormzgan province located in the southern Iran has suffered from water resources shortage and high water losses in the agricultural sector have been led to the serious water crisis in this province. This research aims to use of virtual water in the arid regions considering the irrigation efficiency. The highest amount of virtual water was found to be 98.83 for citrus fruit production among the horticultural products, 43.7 for barley among the agricultural products, and 5.123 for potato among the cucurbits. The results of exploring the virtual water business showed that the amount of imports and exports of virtual water of the studied products in Hormozgan province was 20434.2 and 1120.9 million M3 respectively. Also, the volume of virtual water of vegetable group is less than 0.07 m3/kg of the product. So, vegetables are placed in the low-consumption with high productivity group. Against, the palm is placed in the high-consumption group due to 3.8 m3/kg volume of virtual water. Results of the value of virtual water of products showed that the values of exported and imported volume of virtual water are 2122.8 and 133.1 million Rials, respectively. Since, Hormozgan province has a little potential in the use of green water, therefore, it is suggested cropping pattern in the province with regard to water supply of green products resistant to water stress, with an emphasis on production with less water requirement and profits, reduce pressure on water resources to achieve the long-term food security and constant agriculture.